5)ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΑΣΙΑΣ 1904-1969 .



Σημείωση: Προσωρινά  οι παραπομπές που υπάρχουν μέσα στο κείμενο αυτό σε διάφορες άλλες σελίδες, δεν λειτουργούν.





Το χωριό Μονή Σελίνου, τόπος καταγωγής του Κωνσταντίνου Μπασιά, με την ευρύτερη περιοχή του. Τον Σεπτέμβριο του 1943 όλα τα σπίτια του ισοπεδώθηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές




Κωνσταντίνος Νικ. Μπασιάς
Αρχηγός Ανταρτικού Σώματος
κατά την Γερμανική κατοχή (1941-1945)

(αριθμός 20 στην αρχική σελίδα του Blog)


Η καταγωγή
Ο Κωνσταντίνος Μπασιάς ήταν γιος του Νικολάου (αριθμός 13 στην αρχική σελίδα του Blog) και αδελφός του Αντωνίου (αριθμός 18 στην αρχική σελίδα του Blog).
Γεννήθηκε στο χωριό Μονή της Επαρχίας Σελίνου το έτος 1904.

Η οικογένεια από την οποία κατάγεται είχε πρωταγωνιστικό ρόλο και πολλές θυσίες στις επαναστάσεις των Κρητικών εναντίον των Τούρκων και στην Εθνική Αντίσταση κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Επίσης είχε συμμετοχή και θυσίες και σε άλλους εθνικούς αγώνες, σε άλλα, πέραν της Κρήτης, μέρη της Ελλάδος.
Ο πρόγονος του Σταμάτης Μπασιάς από το Επανωχώρι, ο οποίος έλαβε μέρος στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη (1) και σκοτώθηκε το 1770 με πολλούς άνδρες του στην Ανώπολη, αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα της προσφοράς της οικογένειας του στους Εθνικούς Αγώνες. Σημειώνεται ότι  ο Σταμάτης Μπασιάς ήταν ο μοναδικός μη Σφακιανός αρχηγός που έλαβε μέρος στην επανάσταση αυτή και αυτοθυσιάστηκε.
Παππού του είχε τον Κωνσταντή Μπασιά που διετέλεσε Γενικός Αρχηγός Σελίνου (2) και πατέρα του τον Νικόλαο Μπασιά. Ο τελευταίος ήταν υπαρχηγός (3) στην επανάσταση του 1896-7 εναντίον των Τούρκων, ήταν επικεφαλής επαρχιακής ομάδας επαναστατών (4) στην επανάσταση του Θερίσου το 1905 και εξελέγη βουλευτής για την βουλή των Αθηνών (5) με τους Βενιζελικούς το 1912. Ο Νικόλαος Μπασιάς ήταν κουμπάρος με τον Ελευθέριο Βενιζέλο (6) αφού ο τελευταίος τον είχε στεφανώσει και στην συνέχεια βάπτισε τον γιο του Κων/νο Μπασιά στον οποίο αναφερόμαστε.
Ο Κωνστ. Μπασιάς είχε αδελφό τον Αντώνη Μπασιά, καθηγητή μαθηματικών, που έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ως έφεδρος υπολοχαγός, σκοτώθηκε στην Αλβανία το έτος1941 και τιμήθηκε από το Ελληνικό Κράτος για την δράση του με δύο Χρυσά Αριστεία Ανδρείας και Πολεμικό Σταυρό. Επίσης τιμήθηκε με τον επόμενο βαθμό του Λοχαγού «ως φονευθείς στην μάχη».

Δυσκολίες στην παιδική ηλικία 
            Ο Κωνσταντίνος Μπασιάς, όπως προαναφέρθηκε, γεννήθηκε το 1904 και ήταν το μεγαλύτερο από τα 6 παιδιά των γονιών του. Δυστυχώς, ενώ ήταν μόλις δεκατριών (13) ετών, το έτος 1917,  πέθανε ο πατέρας του και το επόμενο έτος , το 1918,  πέθανε και η μητέρα του. Έτσι όντας ο μεγαλύτερος αδελφός από 6 ορφανά παιδιά και από τους δύο γονείς, έδωσε σκληρό αγώνα, βοηθούμενος και από τους συγγενείς του, ώστε να μπορέσουν να επιζήσουν και να μεγαλώσουν, τόσο αυτός όσο και οι αδελφοί και αδελφές του, που ήσαν τότε όλοι τους πολύ μικρά παιδιά. Μπόρεσαν και ξεπέρασαν τις τρομερές δυσκολίες και μεγάλωσαν και μάλιστα ο ένας του αδελφός ο Αντώνης, κατόρθωσε να σπουδάσει  και να γίνει καθηγητής μαθηματικών, κάτι που ήταν την εποχή εκείνη πολύ δύσκολο πράγμα. Αργότερα όμως  στον ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Αλβανία το 1941 σκοτώθηκε, ενώ ήταν αξιωματικός. Αλλά και ο άλλος του αδελφός επίσης μορφώθηκε.

Δημόσιος υπάλληλος
            Ο  Κωνσταντίνος Μπασιάς το 1931  διορίστηκε δημόσιος υπάλληλος στις Αγροτικές φυλακές Αγιάς. Η εργατικότητα, το θάρρος και η γενναιότητα που επέδειξε στην εργασία του, που λόγω της φύσης της ήταν πολύ δύσκολη, τον έκαμαν να διακριθεί μεταξύ των συναδέλφων του, και να λάβει όλους τους βαθμούς της κατηγορίας του. Ενδεικτικά  είναι τα αποσπάσματα από έγγραφο του διευθυντή των Φυλακών, που αναφέρεται σε περιστατικό που συνέβη το 1937. Τότε ένας πολύ επικίνδυνος κακοποιός, που ήταν κρατούμενος οπλισμένος, είχε επιτεθεί  σε δύο φύλακες των φυλακών  και υπήρχε σοβαρός κίνδυνος να τους σκοτώσει. Με την γενναιότητα και το θάρρος που επέδειξε τότε ο Κωστ. Μπασιάς, κατόρθωσε με κίνδυνο και της δικής του ζωής να σώσει  την ζωή των δύο φυλάκων. Γιαυτό και ο διευθυντής του πρότεινε στην υπηρεσία του, δηλαδή στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, τον προβιβασμό του στον επόμενο βαθμό.
Συγκεκριμένα στο αρχείο της οικ. Μπασιά, υπάρχει έγγραφο του διευθυντή των Φυλακών Αγιάς προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με αριθμό πρωτοκόλλου Εμπιστ. 53/Διεκ 2279 της 21-12-1937 και θέμα την απονομή ηθικής αμοιβής εις τον Κωνστ. Μπασιά, στο οποίο αναφέρονται τα εξής:
«... αναφέρω, ότι ως προκύπτει και εκ των ως άνω εγγράφων, και δή εκ των δικογράφων, ο Υπαρχιφύλαξ Μπασιάς Κων/νος δια της καταπληκτικής ταχύτητος μεθ’ ής ανέσυρε το πιστόλιον του και ανεχαίτισε την κατά των φυλάκων επίθεσιν του μάλλον επικινδύνου καταδίκου της φυλακής ταύτης, και διά της ψυχραιμίας και τόλμης ήν επέδειξεν εις την περίπτωσιν ταύτην, έσωσεν την ζωήν των φυλάκων Γερασίμου Ιωάννου και Λεβεντάκη Εμμανουήλ, καθ΄ών επετέθη ο κατάδικος. (...)  Εκτός δηλαδή του ότι έσωσε την ζωήν των ρηθέντων φυλάκων προσέφερε και εντελώς εξαιρετικήν υπηρεσίαν (...) και μάλιστα με προφανή κίνδυνον της ζωής του (...) Κατόπιν των εκτεθέτων και του δεδομένου ότι ο περί ού πρόκειται Υπαρχιφύλαξ Μπασιάς Κων/νος κέκτηται ασυνήθη προσόντα, παραστήματος, επιβολής, ήθους, χαρακτήρος, αξιοπρεπείας, εντιμότητος, ακάμπτου προσηλώσεως εις το καθήκον και ικανότητος εν γένει, θεωρώ καθήκον μου να προτείνω την κατ’ εκλογήν προβιβασμόν του εις τον βαθμόν του Αρχιφύλακος.»

Στη Μάχη της Κρήτης
            Η δράση του Κωνστ. Μπασιά εναντίον των Γερμανών ξεκίνησε από την πρώτη ημέρα της Μάχης της Κρήτης, αφού ως αρχιφύλακας που ήταν τότε στις αγροτικές φυλακές Αγιάς, ένα από τα επίκεντρα της ρίψης των αλεξιπτωτιστών στον νομό Χανίων, πολέμησε μαζί με τους άλλους συναδέλφους του και κατοίκους της περιοχής εκείνης, εναντίον των 1700 περίπου Γερμανών αλεξιπτωτιστών που έπεσαν στην ευρύτερη περιοχή των φυλακών (7).
Για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου ο Λυκειάρχης Ευτύχιος Κοντινάκης,  που κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής ήταν Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής της αντιστασιακής οργάνωσης Ε.Ο.Κ Νομού Χανίων, έγραψε στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» στις 11-2-1970 για τον Κ. Μπασιά, εκπροσωπώντας την Διοικούσα επιτροπή της  ΕΟΚ στην επαρχία Σελίνου:
 «κατά την Μάχην της Κρήτης, υπηρετών εις τας Φυλακάς Αγυιάς, εις το επίκεντρον των επιχειρήσεων, προέταξε τα στήθη του μετ' άλλων ελευθέρων σκοπευτών εις τον επιδρομέα λαβών μέρος εις πολυημέρους διαδοχικάς, στήθος πρός στήθος μάχας, καθ' ας συνελήφθη αλλά και απέδρασεν, ίνα συνεχίσει τον αγώνα.».

Πράγματι, ο Κωνστ. Μπασιάς ευρεθείς μέσα σε μια περιοχή όπου εκατοντάδες Γερμανοί αλεξιπτωτιστές έπεφταν πάνοπλοι γύρω του, συνελήφθη κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων που διεξήγοντο μεταξύ των αμυνόμενων Ελλήνων-συμμάχων και των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, και κλείστηκε στις φυλακές Αγιάς.
Κατάφερε ν΄ αποδράσει όμως μετά από τρεις ημέρες,  για να συνεχίσει τον αγώνα του συμμετέχοντας στις σκληρές μάχες που διεξήγοντο στην ευρύτερη περιοχή του Γαλατά. Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν οριστικά όλες τις γύρω της Αγιάς και του Γαλατά περιοχές, έφυγε πηγαίνοντας προς την επαρχία Σελίνου και τότε κατάστρεψε με ένα συμπολεμιστή του Γερμανικό Φυλάκιο 5 στρατιωτών που συνάντησαν στον δρόμο τους.


Η οργάνωση δικτύου για βοήθεια των κρατουμένων στις φυλακές
          Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη και άρχισαν να καλούν τους δημοσίους υπαλλήλους να επιστρέψουν στις θέσεις τους , επέστρεψε στην υπηρεσία του, παρακινούμενος από γνωστούς του Έλληνες και συμμάχους αξιωματικούς, για να δημιουργήσει ομάδα βοηθείας για τους κρατουμένους των Φυλακών Αγιάς και Χανίων.
Πράγματι  δημιούργησε ένα αντιστασιακό δίκτυο από υπαλλήλους και κατοίκους της περιοχής που ήταν κοντά στις φυλακές Αγιάς, παρά τον κίνδυνο που διέτρεχαν όλοι τους. Το αντιστασιακό αυτό δίκτυο που δημιούργησε ο Κ. Μπασιάς δραστηριοποιήθηκε κυρίως μέσα στις φυλακές Αγιάς (που ήταν πραγματική κόλαση) αλλά και των Χανίων, προσέφερε δε μεγάλη βοήθεια σε πολλούς από τους χιλιάδες συλληφθέντες από τους Γερμανούς κατακτητές, που φυλακίστηκαν την περίοδο της κατοχής στις φυλακές, (υπολογίζεται ότι περίπου 20.000 άτομα φυλακίστηκαν στην Αγιά). Ιδιαίτερα βοήθησε αρκετούς κρατουμένους που αντιμετώπιζαν σοβαρές κατηγορίες, μεταδίδοντας πληροφορίες από  αυτούς στους δικηγόρους τους και στους μάρτυρες -και αντίστροφα- για την κατά το δυνατόν καλλίτερη αντιμετώπιση των κατηγοριών τους στα γερμανικά στρατοδικεία, και μεταφέροντας μηνύματα από συγγενείς και φίλους. Το σημαντικότερο επίτευγμα όμως του δικτύου ήταν η βοήθεια που προσέφερε για να δραπετεύσουν πολλοί κρατούμενοι που ήταν θανατοποινίτες, που προοριζόντουσαν δηλαδή από τους κατακτητές για εκτέλεση (8), όπως οι Αλεξανδράκης Κωνσταντίνος , Φραγκάκης Ιωάννης και άλλοι,  αλλά και βαρυποινίτες όπως ο τολμηρός πατριώτης Τζαγκαράκης Ιωάννης (από το χωριό Ζαρός Ηρακλείου)  και άλλοι. Ο αριθμός των εκτελεσθέντων στις φυλακές Αγιάς είναι πολύ μεγάλος.  Η "Κεντρική επιτροπή διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη", η επιτροπή δηλαδή  που συγκροτήθηκε  αμέσως μετά την Γερμανική κατοχή, ύστερα από εντολή της Ελληνικής Κυβέρνησης, για να εξετάσει τις ωμότητες των κατακτητών, η οποία  αποτελείτο από τους διαπρεπείς καθηγητές πανεπιστημίου Ι. Καλιτσουνάκη και Ι. Κακριδή, τον πασίγνωστο λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη και τον Κ. Κουτουλάκη, ζήτησε να λάβει πληροφορίες και από τον Κ. Μπασιά και γράφει στην έκθεση της: "Κατά την μαρτυρίαν του αρχηγού του ανταρτικού σώματος Σελίνου Κωστ. Ν. Μπασιά, υπηρετούντος προτού ανεβή εις τα βουνά εις τας φυλακάς Αγιάς ως αρχιφύλακος, οι εκτελεσθέντες εν αυταίς υπερβαίνουν τους 2000, πολλοί δε εξ αυτών απεκεφαλίσθησαν διά πελέκεως η απέθανον εξ ασιτίας και των κακουχιών."

Χαρακτηριστική περίπτωση βοηθείας σε κρατούμενο, κατά την διάρκεια της κατοχής,  από το αντιστασιακό δίκτυο του Κωστ. Μπασιά, αποτελεί αυτή του Νικ. Σκουλά, που εξελέγη το φθινόπωρο του 1944  (9) πρόεδρος της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ νομού Χανίων και διετέλεσε Νομάρχης του νομού Χανίων και Δήμαρχος της πόλης των Χανίων. Ο Ν. Σκουλάς αναφέρει σ' έγγραφο που υπάρχει στο αρχείο του (10) ότι σώθηκε από την εκτέλεση λόγω της βοήθειας του Μανώλη Μαρκουλάκη -μέλους του αντάρτικου σώματος του Κων. Μπασιά και στενού συνεργάτη του- διαβεβαίωση που υπάρχει και σε έγγραφο που έδωσε ο Ν. Σκουλάς στον Μανώλη Μαρκουλάκη (11). (Ο Μαρκουλάκης στην φωτογραφία του Κωνστ. Μπασιά, με άνδρες του σώματος του, που παρουσιάζεται αμέσως παρακάτω στο κείμενο αυτό, είναι ο πρώτος από δεξιά στην μεσαία σειρά). Βοήθεια όμως η προαναφερόμενη ομάδα έδωσε και σε πάρα πολλούς άλλους ανώνυμους αλλά και επώνυμους Έλληνες που είχαν συλληφθεί από τους Γερμανούς, όπως ο διετελέσας υπουργός Πολύχρονης Πολυχρονίδης, ο τέως Γεν. Διοικητής Κρήτης Νικ. Ασκούτσης, ο στρατηγός Χωροφυλακής Ιωαν. Βούρος κ. α.

Ο ιστορικός Ι. Μουρέλλος (35) γράφει το 1946 στην ιστορία του για την φυλακή Αγιάς και τον Κ. Μπασιά: "Στη φυλακή αυτή υπηρετούσε ως αρχιφύλακας ο Κ. Μπασιάς απόγονος της ηρωικής οικογενείας των Μπασιάδων του Σελίνου. Ο παράτολμος αυτός πατριώτης βρήκε την ευκαιρία να προσφέρη τις υπηρεσίες του στους πατριώτες που υπέφεραν στα χέρια των Γερμανών’ μηχανευότανε χίλια δυό κόλπα και διευκόλυνε στην απόδραση τους πολλούς, ενώ παρακολουθούσε και κατασκόπευε παντού με τους εμπίστους του, που τον πληροφορούσαν για κάθε εχθρική ενέργεια και κίνηση. "
Επίσης ο αξιωματικός - αντιστασιακός Γεώργιος Κάββος, που έδρασε και ο ίδιος σημαντικά κατά των κατακτητών, στην πολυσέλιδη ιστορία του (36), αναφερόμενος σε αυτούς που δημιούργησαν τις πρώτες ένοπλες αντάρτικες ομάδες στην Κρήτη κατά την Γερμανική κατοχή, αφού περιλαμβάνει σε αυτούς τον Κ. Μπασιά, γράφει  γιαυτόν ότι: «κίνησε τις υποψίες των Γερμανών, γιατί βοήθησε πολλούς από τους κρατουμένους να δραπετεύσουν μαζί με τους έμπιστους συνεργάτες του…»


Μεταξύ των μαρτυριών που υπάρχουν για την δράση του Κ. Μπασιά στις φυλακές, είναι και του Παύλου Αθητάκη, που  κατάγεται από την Ανώπολη Σφακίων και έζησε στο χωριό Λυγιδές, που βρίσκεται  δίπλα στις φυλακές Αγιάς. Έτσι ο Αθητάκης γνώριζε πολλά από όσα εκεί συνέβησαν. Αναφέρει λοιπόν ότι γεννήθηκε το 1925, ότι οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον πατέρα του και τα ανίψια του και ότι ο ίδιος διέφυγε των Γερμανών κατά την εκτέλεση που έκαναν στην Χώρα Σφακίων. Επίσης ότι διέφυγε από το Πεδίο του Αρεως στα Χανιά,  τότε που οι Γερμανοί είχαν συλλάβει πολλούς και τους είχαν εκεί συγκεντρώσει.  Στην μαρτυρία του (που υπάρχει στο αρχείο οικ. Μπασιά) λέει πως ήταν φίλος από παλιά με τον Κ. Μπασιά και γνωρίζει  ένα περιστατικό που έγινε κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής,  κατά το οποίο ο Κ. Μπασιάς άφησε  μια πόρτα της φυλακής ανοικτή, [ δηλαδή ξεκλείδωτη],  και δραπέτευσαν μερικοί κρατούμενοι των Γερμανών που «άλλοι ήτανε δικασμένοι εις θάνατο, άλλοι [ήτανε] να δικαστούνε… και [μπόρεσαν και] εφύγανε…»

Όταν το καλοκαίρι του 1941 ο Κωνστ. Μπασιάς βοήθησε να δραπετεύσουν 14 κρατούμενοι, που  μαζί είχαν οδηγηθεί για αγροτικές εργασίες έξω από τις φυλακές, μερικοί μάλιστα από τους οποίους ήσαν μελλοθάνατοι, οι Γερμανοί τον συνέλαβαν μετά από προδοσία για την ενέργεια του αυτή. Υπέστη μεγάλα και φρικτά βασανιστήρια και κλείστηκε στα κελιά των μελλοθάνατων.  Όμως κατόρθωσε γρήγορα με την βοήθεια συνεργατών του να δραπετεύσει, για δεύτερη φορά από τις φυλακές και να επιστρέψει στην επαρχία Σελίνου.

Βοήθεια σε συμμάχους να διαφύγουν από την Κρήτη
           Ο Κ. Μπασιάς, εκτός της αντιστασιακής ομάδας που οργάνωσε στις φυλακές, από τις αρχές του καλοκαιριού του 1941 φρόντισε τόσο η οικογένεια του που διέμενε μόνιμα στην επαρχία Σελίνου όσο και πολλοί Σελινιώτες και όχι μόνο, με τις οικογένειες τους, να συνεργάζονται για την περίθαλψη, την διαφύλαξη και την διαφυγή στην Μέση Ανατολή πολλών Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτικών, παρά τους θανάσιμους κινδύνους που διέτρεχαν εάν τους ανακάλυπταν οι Γερμανοί, οι οποίοι σε προκηρύξεις που είχαν κυκλοφορήσει ανέφεραν: «Όστις κρύπτει φυγάδας Αγγλους παρέχων εις αυτούς τροφήν και βοήθειαν η συμβουλεύει και προειδοποιεί αυτούς, θέτει εις κίνδυνον την ιδίαν αυτού ζωήν, την ύπαρξιν της οικογενείας του και την ύπαρξιν ολοκλήρου του χωρίου του.»



Μετάφραση
Το Πιστοποιητικό τούτο απενεμήθη εις τον  Κωνσταντίνον Νικολάου Μπασιάν ως τεκμήριον ευγνωμοσύνης και εκτιμήσεως της δοθείσης εις τους ναυτικούς, στρατιώτας και αεροπόρους των Εθνών της Βρεττανικής Πολιτείας, η οποία τους έφερεν εις θέσιν να διαφύγουν την σύλληψιν υπό του εχθρού.
Αλεξάντερ
Στρατάρχης Συμμαχικού Στρατού
Μεσογειακού Θεάτρου Πολέμου 1939-1945
(Το πρωτότυπο του παραπάνω πιστοποιητικού βρίσκεται σε αρχείο οικ. Μπασιά)

Στο αρχείο της οικογενείας Μπασιά  υπάρχουν μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, σχετικά με την βοήθεια που προσφέρθηκε στους συμμάχους στρατιωτικούς ώστε να διαφύγουν ασφαλώς από την Κρήτη προς την Μέση Ανατολή, όπως π.χ. του Θεόδωρου Κοκολάκη από το Επανωχώρι Σελίνου, ο οποίος ανήκε στο Ανταρτικό σώμα του Κωνσταντίνου Μπασιά και συνελήφθη από τους κατακτητές στις 10-2-1944. Ακολούθως, λόγω της δράσεως του εναντίον των κατακτητών, μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Γερμανία, από όπου κατόρθωσε μεν να σωθεί αλλά με ανήκεστο βλάβη της υγείας του. Ο Θεόδ. Κοκολάκης διηγήθηκε ότι βοηθούσαν τους συμμάχους, τους οποίους έκρυβαν από τους Γερμανούς μέσα στο δάσος, όπου: " Είχαμε φτιάξει μια καλύβα σαν ένα δωμάτιο και πάντοτε είχαμε επτά- οκτώ- δέκα Εγγλέζους εκεί πέρα. Στα Μαραγγιανά, στο σπίτι μας έτσι απέναντι" (41)

Ο διατελέσας κατά την Γερμανική κατοχή Γραμματέας της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ Νομού Χανίων δικηγόρος Στυλ. Δερμιτζάκης, γράφει για τον Κωνστ. Μπασιά ότι: "Ανεμείχθη ευθύς εξ αρχής εις την κατασκοπείαν κατά των Γερμανών και υπεβοήθησε πολλούς συμμάχους στρατιώτας να διαφύγουν εκ Κρήτης μετά την κατάληψιν." (39)
Αλλά και ο έτερος Γραμματέας κατά την Γερμανική κατοχή, της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ Νομού Χανίων Λυκειάρχης Ευτ. Κοντινάκης γράφει σε έγγραφο του για τον Κωνστ. Μπασιά ότι: "Περιέθαλψεν και εφυγάδευσεν συμμάχους" (40) .
Για συγκρότηση υπηρεσιών διαφυγής κάνει λόγο και το φύλλο της εφημερίδας της Κυβερνήσεως ΦΕΚ 316/1952, στο οποίο έγινε η δημοσίευση της επίσημης αναγνώρισης από το Ελληνικό Κράτος της ΕΟΚ επαρχίας Σελίνου, στην Διοικούσα Επιτροπή της οποίας αναγνωρίστηκε ότι συμμετείχε και ο Κωστ. Μπασιάς.
Ο Κωνσταντίνος Μπασιάς στην υπηρεσία του επέστρεψε ξανά, αφού το φθινόπωρο του 1941, μετά τις ομαδικές εκτελέσεις που έκαναν οι Γερμανοί στην Κρήτη, στην συνέχεια δέχθηκαν και χορήγησαν γενική αμνηστία στον πληθυσμό της.

Η οργάνωση πολυμελούς ενόπλου αντάρτικου σώματος
           Τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου του 1942 έρχεται σε επαφή, μέσω του Αρχηγού του Μακεδονικού αγώνα Λακκιώτη ταγματάρχη Μανώλη Νικολούδη, με τον Ηρακλειώτη ταγματάρχη Αλέξανδρο Ραπτόπουλο. Ο τελευταίος ήταν ένα γενναίο παλικάρι και ως αξιωματικός είχε λάβει μέρος στον πόλεμο στην Μικρά Ασία, είχε τραυματιστεί τότε σοβαρά και το Ελληνικό Κράτος για την μεγάλη του δράση τον είχε τιμήσει με Χρυσό Αριστείο Ανδρείας. Σήμερα προς τιμή του, επειδή οι Γερμανοί τον εκτέλεσαν στις 3-9-1942 για τον αγώνα του εναντίον τους, έχει δοθεί το όνομα του στο στρατόπεδο στην Αγιά που βρίσκεται επί του επαρχιακού δρόμου Χανίων -Σούγιας.
Ο Αλ. Ραπτόπουλος από τις πρώτες μέρες που καταλήφθηκε η Κρήτη είχε δραστηριοποιηθεί  στην   αντίσταση κατά των κατακτητών και δημιούργησε αμέσως μεγάλη αντιστασιακή οργάνωση. Επίσης ορίστηκε από την εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση (όχι τους άγγλους) στην Μέση Ανατολή, που είχε έδρα το Κάϊρο, να οργανώσει την εθνική αντίσταση κατά των δυνάμεων της κατοχής σε όλη την Κρήτη.
Για την σχέση του Ραπτόπουλου με την Ελληνική Κυβέρνηση του Καϊρου  γράφουν Ελληνες, Αγγλοι και Γερμανοί:
Ο Κωστ. Μπασιάς το 1945 γράφει σε έκθεση του: «Το έτος 1942 εσυνέχισα δρών διά της στενής συνεργασίας μου μετά του εξ Ηρακλείου Ταγματάρχου Ραφτοπούλου Αλέξ. επιφορτισμένου και εντεταλμένου υπό του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής με την εντολήν να οργανώση εν Κρήτη την Εθνικήν Αντίστασιν, όστις ήτο και Πρόεδρος της εν Κρήτη Εθνικής Επαναστατικής Επιτροπής ».
Ο Ανδρέας Παπαδάκης, εκ των αρχηγών της αντιστασιακής οργάνωσης ΑΕΑΚ γράφει (14) για σχέση της οργάνωσης Ραπτόπουλου με τον τότε Αντιπρόεδρο της Ελληνικής Κυβερνήσεως Καΐρου που έστειλε τον Αξ/κό αεροπορίας Αντ. Φάκαρο προς το σκοπό αυτό.
Ο Τζάκ-Σμιθ Χιούζ, που διετέλεσε για μεγάλο διάστημα της κατοχής προϊστάμενος της αρμόδιας υπηρεσίας για την Κρήτη στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής στο Κάϊρο, σε έκθεση του(13) γράφει ότι: «Ο Ραυτόπουλος φαινόταν ωσάν να είχεν οριστεί προσωρινός αντιπρόσωπος της απόδημης κυβέρνησης».
Επίσης οι Γερμανοί έγραψαν σε γνωστοποίηση τους που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παρατηρητής» στις 5-9-1942 για τον ρόλο που είχε αναλάβει τότε ο ταγματάρχης Αλ. Ραπτόπουλος. Στην γνωστοποίηση αυτή, που υπογράφεται από τον τότε Γερμανό στρατηγό, Διοικητή του Φρουρίου Κρήτης, αναγράφεται ότι εκτελέστηκε στις 3-9-1942 και ότι:
«Ητο εντεταλμένος διά την Κρήτην της εις την υπηρεσίαν της Αγγλίας τελούσης, εις Αίγυπτον καταφυγούσης, Ελληνικής Κυβερνήσεως. Η αποστολή του συνίστατο εις την οργάνωσιν ενόπλου αντιστάσεως εναντίον Γερμανικών δυνάμεων κατοχής εις Κρήτην. Πρός τον σκοπόν τούτον είχον αποσταλεί εις αυτόν όπλα εξ Αιγύπτου. Κατά τον χειμώνα 1941-1942 διηύθυνε πολλάκις την ενέργειαν αποστολών εις Αίγυπτον πρώην Αγγλων στρατιωτών και Ελλήνων εθελοντών, επιθυμούντων να καταταχθώσιν εις τον αγγλικόν στρατόν.»
(Για όσα έγραψαν και άλλοι για τον Αλ. Ραπτόπουλο βλέπε στις παραπομπές (12). Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το βιβλίο "Πολεμικά ημερολόγια", της φιλολόγου Αννας Μανουκάκη-Μεταξάκη, που εκδόθηκε το 2011 από τον Δήμο Ηρακλείου, στο οποίο παρουσιάζονται τα ημερολόγια που κρατούσαν την εποχή εκείνη δύο στενοί συνεργάτες του Αλ. Ραπτόπουλου.)


Με την ιδιότητα του λοιπόν αυτή, ως εκπρόσωπος δηλαδή της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης στην Μέση Ανατολή, με σκοπό να οργανώσει την αντίσταση στην Κρήτη, ο Αλ. Ραπτόπουλος ήλθε στα Χανιά και προσπαθεί να οργανώσει στις Δυτικές επαρχίες της Κρήτης αντάρτικες ομάδες. Για την επαρχία Σελίνου επέλεξε να γίνει αυτό υπό την αρχηγία του Κωνστ. Μπασιά. Η επιλογή αυτή δεν έγινε τυχαία, αλλά αφού έλαβε υπόψη του την όλη δράση στην αντίσταση του Κωνστ. Μπασιά, μέχρι εκείνη την εποχή (όπως μαρτυρεί και ο Χαιρέτης για τον οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω).

Ο Κωστ. Μπασιάς σε έκθεση του, το έτος 1945, γράφει για τον Αλ. Ραπτόπουλο: «Ούτος ήλθεν κατά τας αρχάς Ιανουαρίου 1942 εις Χανιά ίνα ανεύρη Πατριώτας καλούς διά των οποίων θα ηδύνατο να οργανώση ανταρτικάς Ομάδας εις τας Δυτικάς Επαρχίας της Κρήτης, αλλά και διά να εξεύρη ασφαλήν ακτήν πλησίον της οποίας θα ηδύνατο να προσεγγίζη υποβρύχιον δια του οποίου θα μετεφέρετο πολεμικόν υλικόν χρησιμοποιηθησόμενον δια την εν καιρώ μελετωμένην συμμαχικήν αποβίβασιν εις Κρήτην, ήτις όμως δεν επραγματοποιήθη δια λόγους καθαρώς στρατιωτικούς. Προς τον σκοπόν αυτόν συνενοήθη μετά του Εμμανουήλ Νικολούδη εκ Χανίων Οπλαρχηγού Μακεδονομάχου και νύν Αποστράτου Ταγματάρχου Πεζικού, διά την εκλογήν των καταλλήλων θερμών πατριωτών. Διά την Επαρχίαν Σελίνου εξελέγην ως τοιούτος εγώ. Μοι ανετέθη να μεταβώ εις την επαρχίαν μου και να στρατολογήσω άνδρας ικανούς και προθύμους να συγκροτήσουν υπό την Αρχηγίαν μου ανταρτικήν Ομάδα και διά να εξεύρω την κατάλληλον και ασφαλή ακτήν διά την αποβίβασιν του πολεμικού υλικού.»
Ο Κωστ. Μπασιάς αφού δέχθηκε να συνεργαστεί με τον Αλ. Ραπτόπουλο, προφασίζεται τον ασθενή, εγκαταλείπει την υπηρεσία του και πηγαίνει στην επαρχία Σελίνου όπου στρατολογεί και οργανώνει μυστικά ένοπλο Ανταρτικό Σώμα με περισσότερους από 200 εκλεκτούς άνδρες (15) πολλοί από τους οποίους είχαν λάβει μέρος σε προηγούμενους Εθνικούς Αγώνες και στην Μάχη της Κρήτης. Επίσης με αρκετούς από αυτούς ήδη συνεργαζόταν από την αρχή της κατοχής στους τομείς που προηγούμενα αναφέρθηκαν.  Η ορκωμοσία πολλών ανδρών του Σώματος αυτού έγινε στην εκκλησία της «Παναγίας της Κεράς» του χωριού Μονής και ο όρκος ήταν ο εξής:
"Εν Μονή σήμερον την 10ην Ιανουαρίου του έτους 1942 συνελθόντες οι κάτωθι υπογεγραμμένοι εν ώρα 10η νυκτερινή εν μυστική συνεδριάσει εις την εκκλησίαν του χωρίου "Παναγία " ομνύομεν ότι τασσόμεθα εις το πλευρόν του Κων/τίνου Ν. Μπασιά και είμεθα έτοιμοι καί πρόθυμοι εις δοθείσαν ευκαιρίαν να εκδιώξομεν δια των όπλων καί πολεμήσωμεν μετά πείσματος εκδικήσεως τον βάρβαρον Γερμανόν κατακτητήν, ευθύς ως ηθέλομεν λάβη διαταγήν και ούτω προσφέρομεν υψίστην θυσίαν αίματος εις τον βωμόν της Ελευθέρας Ελλάδος και υπέρ των ευγενών και κραταιών μας Συμμάχων Άγγλων, Ρώσσων και Αμερικανών. Ομνύομεν προσέτι μέχρι τάφου μυστικότητα, αλληλεγγύην, εχεμύθειαν και υπακοήν, πολεμούντες ουχί δι' υλικά αγαθά αλλά δια το υψηλόν της Ελλάδος ιδεώδες την Ελευθερίαν."

Το ένοπλο αυτό Αντάρτικο Σώμα ήταν από τα πρώτα που οργανώθηκαν στην Κρήτη και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο από τις πιο δύσκολες, αφού οι Γερμανοί τότε ήταν παντού νικητές. Να σημειωθεί ότι διασώθηκε ένα δίφυλλο πρακτικό ορκωμοσίας (16) που παρουσιάζεται παρακάτω. Σε αυτό έχουν υπογράψει 109 κάτοικοι της περιοχής,  πολλοί από τους οποίους έχασαν την ζωή τους μέχρι το τέλος της Γερμανικής κατοχής του νησιού.






Παρατηρήσεις πάνω στο παραπάνω πρακτικό ορκωμοσίας
1)Οπως προκύπτει από την εξέταση του πρωτοτύπου πρακτικού, αρχικά είχε γραφεί εκ παραδρομής ως ημερομηνία η 10-1-1941. Προφανώς λόγω του ότι ήταν οι πρώτες ημέρες του νέου έτους 1942 και όπως πολλές φορές συμβαίνει, στην αρχή ενός νέου έτους γράφεται λόγω συνηθείας το προηγούμενο έτος. Εξάλλου η ημερομηνία 10-1-1941 δεν μπορούσε να είναι ορθή αφού δεν υπήρχαν τότε ακόμη Γερμανοί στην Κρήτη. Με την διόρθωση που έγινε δια χειρός του Κωνστ. Μπασιά εγράφη το σωστό έτος 1942.
2)Συντάκτης του πρακτικού ορκωμοσίας ήταν ο τότε φοιτητής της φιλολογίας Θεοδωράκης Ευτύχιος από το χωριό Μάζα Σελίνου.
3)Στα αναφερόμενα στο πρακτικό ονόματα περιλαμβάνονται και πολλά ονόματα ατόμων που θανατώθηκαν από τους Γερμανούς κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής. Π.χ. ο Α. Σταυριανουδάκης που σκοτώθηκε στις 2-10-1943 (υπογραφή με αριθμό 102), ο Εμμ. Βαγιάκης που σκοτώθηκε στις 30-9-1943 (υπογραφή με αριθμό 103), ο Αντώνιος Μπασιάς που συνελήφθη τον Φεβρουάριο του 1944 και πέθανε σε στρατόπεδο της Γερμανίας (υπογράφει δεύτερος στην 2η σελίδα), ο Θεμ. Βιττωράκης που συνελήφθη τον Φεβρουάριο 1944 και πέθανε σε στρατόπεδο στην Γερμανία (υπογραφή με αριθμό 101), ο Ευτύχιος Ν. Καλαμαράκης (υπογραφή με αριθμό 82) που συνελήφθη τον Φεβρουάριο 1944 και πέθανε ως όμηρος σε Γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης κ.τ.λ. αλλά και άλλοι που έχασαν την ζωή τους μέσα στην κατοχή όπως ο Ευτ. Παυλάκης που πέθανε τον Μάιο 1943 (υπογράφει 13ος στην δεύτερη σελίδα) και άλλοι. Σχετικά με τον χρόνο δημιουργίας του ένοπλου αντάρτικου σώματος τον Ιανουάριο του 1942 γίνεται αναφορά σε πολλά βιβλία Π.χ. ιστορίες Μουρέλλου, Κάββου κτλ, αλλά και σε πολλά έγγραφα, δημοσιεύματα σε εφημερίδες, αφηγήσεις αγωνιστών κτλ (που υπάρχουν στο αρχείο οικ. Μπασιά και αλλού).
4)Οι υπογραφές είναι 109 ατόμων και όχι 107. Προφανώς η αρίθμηση δεν είναι ορθή.

Τα ονόματα που αναφέρονται στο παραπάνω πρακτικό είναι τα εξής:
(Σημειώνεται ότι στο Αντάρτικο Σώμα ανήκαν και πολλοί άλλοι άνδρες τα ονόματα των οποίων υπάρχουν στην συλλογή οικ. Μπασιά. Η κατάσταση που ακολουθεί αναφέρει μόνο τα ονόματα αυτών που αναγράφονται σε ένα πρακτικό που διασώθηκε, το οποίο παρουσιάστηκε παραπάνω. Σε άλλο μέρος σε αυτό το ιστολόγιο παρουσιάζονται και άλλα ονόματα ανταρτών που είτε έχουν υπογράψει στο παραπάνω πρακτικό είτε όχι)

Εμμανουήλ Ιωάν. Μαρκουλάκης Δημόσιος υπάλληλος (φυλακών)
Ευτύχιος Ιωάν. Θεοδωράκης Φοιτητής Φιλολογίας
Στυλιανός Γ. Μαρκετάκης γεωργός
Λάμπρος Πέτρου Πετράκης
Μιχ. Γ. Γιακουμάκης
Γεώργος Ν. Γλακουσάκης
Γ.Θ. Μπασιάς Λοχίας
Α. Μπασιάς
Εμμαννουήλ Κωστ. Μπασιάς
Μιχαήλ Γεω. Μπασιάς
Γεώργιος Μιχ. Μπασιάς
Αντώνιος Γεωρ. Μπασιάς
Νικολ. Αντ. Μπασιάς
Ευάγγ. Βαρδή Βοτζάκης
Αντώνιος Κωστ. Γιακουμάκης
Μιχαήλ Κ. Γιακουμάκης
Σταύρος Αναστασάκης Λοχίας
Νικόλαος Αντω. Κούβαρης Λοχ Πολ
Ευτύχιος Ν. Παυλάκης
Ευτύχιος Δ. Μπολιεράκης Λοχίας
Mπολιεράκης Αντώνιος
(Δυσανάγνωστο)
Εμμανουήλ Θεοδωράκης
Νικόλαος Εμμ. Μαρκετάκης
Γεώργιος Αντ. Θεοδωράκης
Αντώνιος Ι. Θεοδωράκης
Γεώργιος Αντ. Δασκαλάκης
Ελευθέριος Ν. Θεοδωράκης
Ιάκωβος Ι. Γιακουμάκης
Γεώργιος Κ. Σηφαλάκης
Αντώνιος Ν. Θεοδωράκης
Σωτήριος Θεοδωράκης
Αντώνιος Θεοδωράκης
Θεοδωράκης
Θεοδωράκης
Θεοδωράκης
Δρακάκης
Παναγ. Μαρκουλάκης
Οδ. Δρακάκης
Δρακάκης
Δασκαλογρηγοράκης
Δρακάκης
Δρακάκης Λοχίας πολυβ.
Γεώργ. Κ. Δρακάκης
Κουβαράκης
Τζορμπατζής
Τζορμπατζής
Γιακουμάκης
Ξανθινάκης
Λαμπουσάκης
49) Μπολιεράκης
50) Μπολιεράκης
51) Σαρτζέτης πολυβ.
52) Σαρτζέτης
53) Σαρτζετάκης π.
54) Σαρτζέτης
55) Σαρτζέτης
56) Σαρτζέτης
57) Σαρτζέτης
58) Γεώργ. Εμμ. Καλαιτζαντωνάκης Πολ.
59) Ευτύχιος Σταμ. Μπασιάς
60) Κυριάκος Αποστολάκης
61) Εμμανουήλ Δ. Φιωτάκης
62) Μπασιάς
63) Παρδαλάκης
64) (Δυσανάγνωστο)
65) Μακρυμανωλάκης
66) Μαρκάκης
67) Πετράκης
68) Μαρκάκης
69) Μαρκάκης Λοχ. Πολ.
70) Μαρκάκης
71) Σαριδάκης
72) (Δυσανάγνωστο)
73) Αντωνακάκης
74) Κ. Π. Μαρκάκης
75) Σαρτζετάκης
76) Σαρτζετάκης
77) Χρ. Παρδαλάκης
78) Ιωσήφ Παρδαλάκης
79) Καλαμάρης
80) Καλαμάρης
81) Ευτύχιος Β. Ντιγριντής
82) Ευτύχιος Ν. Καλαμαράκης
83) Γεώργιος Κ. Χαλακατεβάκης
84) Κοκολάκης
85) Θεόδωρος Κοκολάκης
86) Κοκολάκης
87) Καλαμάρης δ
88) Ευτύχ. Καλαμάρης
89) Σαρτζέτης
90) Μαρκαντωνάκης
91) Μαρκαντωνάκης
92) Μαρκαντωνάκης
93) Β. Καλαμαράκης
94) Σαρτζέτης
95) Σαρτζέτης
96) Ευτύχιος Μπασιάς
97) Αντώνιος Μ. Μπασιάς
98) Ιωάνν. Μιχ. Μπασιάς
99) Β. Ξανθινάκης
100) Βαγιάκης
101) Θεμ. Βιττοράκης
102) Σταυριανουδάκης
103) Βαγιάκης
104) Βαγιάκης
105) Γεώργ. Κοτζαμπασάκης
106) Μαρκετάκης
107) Παυλάκης


Η εκκλησία της "Παναγίας της Κεράς" του χωριού Μονής στην οποία έγινε
η ορκωμοσία  ανδρών του Κ. Μπασιά στις 10-1-1942

Όταν οι Γερμανοί, μετά από προδοσία, συνέλαβαν στην Ανατολική Κρήτη τον ταγματάρχη Ραπτόπουλο και τον συνεργάτη του λοχαγό Σταματουλάκη και τους μετέφεραν στις φυλακές Αγιάς, ο Κ. Μπασιάς προσπαθεί να τους βοηθήσει.
Ετσι οργανώνει την απόδραση τους, όταν τους οδηγούν με άλλους κρατουμένους πατριώτες, για εργασίες - αγγαρεία,  στους αγρούς που βρίσκονται έξω από τις φυλακές.
Όμως αρνούνται να δεχθούν να αποδράσουν πριν ειδοποιήσουν τις οικογένειες τους να φυλαχθούν, φοβούμενοι τα σκληρά αντίποινα των Γερμανών εναντίον τους.
Την ευκαιρία όμως αυτή για να δραπετεύσουν εκμεταλλεύτηκαν άλλοι συγκρατούμενοι τους που ήσαν παρόντες, όπως ο Χαιρέτης από τον νομό Ηρακλείου. Ο τελευταίος που ήταν φυλακισμένος μαζί με τον Αλ. Ραπτόπουλο και από τις συζητήσεις που έκανε με αυτόν μέσα στην φυλακή είχε πληροφορίες για όλα όσα συνέβαιναν, αλλά και για την συνεργασία του Αλ. Ραπτόπουλου με τον Κ. Μπασιά από τις αρχές 1942, δραπέτευσε τότε, με την βοήθεια του Κ. Μπασιά και σώθηκε.
(Βλέπε σχετικά στο βιβλίο της Αννας Μανουκάκη  -Μεταξάκη "Γράμματα του Αλέξανδρου Ραπτόπουλου από τη φυλακή (1942)").
O Ραπτόπουλος όμως μαζί με τον Σταματουλάκη και άλλους εκτελέστηκαν στις 3-9-1942.


Από εφημερίδα "Παρατηρητής" της 5-9-1942


Η χρονική περίοδος που ακολουθεί είναι φοβερή για τον Κωνστ. Μπασιά, αφού λόγω της βοήθειας που έδωσε και σε άλλους φυλακισμένους, προδόθηκε στους Γερμανούς και διώχθηκε και φυλακίστηκε από αυτούς.  Τελικά όμως μπόρεσε να φεύγει από τις φυλακές Αγιάς. Εγκαθίσταται πλέον μόνιμα στην επαρχία Σελίνου. Στις φυλακές Αγιάς το έργο που εκτελούσε ανέλαβε να το συνεχίσει ο στενός του συνεργάτης Μανώλης Μαρκουλάκης, από το χωριό Πρινές Σελίνου, μαζί με άλλους Έλληνες εργαζομένους σε αυτές και κατοίκους της περιοχής.


Οι τομείς δραστηριότητας του ανταρτικού σώματος
Το Αντάρτικο Σώμα που διοργάνωσε ο Κωνστ. Μπασιάς ήταν επίσημα αναγνωρισμένο (21) από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, ο δε εκπρόσωπος του στην Δυτική Κρήτη, Άγγλος ταγματάρχης Xan Fielding (Φίλντινγκ η «Αλέκος»), τον εφοδίασε (22) κατά τα τέλη Σεπτεμβρίου 1943 με όπλα και άλλο πολεμικό υλικό, πράγμα που συνεχίστηκε και τους επόμενους μήνες είτε από τον ίδιο είτε από τους αντικαταστάτες του.   
Επίσης το Αντάρτικο σώμα του Κωνστ. Μπασιά εκτελούσε εντολές της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης του Καΐρου και του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, που του έστελναν μέσω των εδώ αντιπροσώπων τους Ελλήνων και Συμμάχων στρατιωτικών. Οι εντολές αυτές αναφερόταν κυρίως:

1)Στην υπόθαλψη των διωκομένων Ελλήνων και Συμμάχων αξιωματικών και οπλιτών και στη διευκόλυνση της διαφυγής τους προς την Μέση Ανατολή.
Σχετικά με την δραστηριότητα στον τομέα αυτό  έγινε προηγούμενα συνοπτική αναφορά.

2)Στην παροχή βοήθειας προς τους έγκλειστους στις φυλακές αλλά και στην διοργάνωση δραπετεύσεων των καταδικασμένων όταν αυτό ήταν δυνατόν.
Σχετικά με την βοήθεια στον τομέα αυτό  έγινε προηγούμενα συνοπτική αναφορά.

3)Στην κατασκοπεία (23) του εχθρού, στην συγκέντρωση κάθε πληροφορίας που θα ήταν πολύτιμη στους συμμάχους και στην μετάδοση της στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής μέσω των αντιπροσώπων του στην Κρήτη, κυρίως δε μέσω των Φυλακίων που υπήρχαν στην περιοχή πάνω από το Κουστογέρακο.
Ως παράδειγμα αναφέρουμε ότι σε  έκθεση του το 1959 αναφέρει:
«Υπέδειξα τα πυρομαχικά τάνκς, αυτοκίνητα και λοιπά εφόδια εις Αγγλικήν κατασκοπείαν, εις την θέσιν Βουρκιά απόστασιν δύο χιλιομέτρων από τας φυλακάς Αγυιάς προς Χανιά, και εβομβαρδίσθησαν υπό των συμμαχικών αεροπλάνων, και κατεστράφησαν κυριολεκτικώς.»

4)Στην προπαγάνδα εναντίον του εχθρού.

5)Στην πρόκληση διαφόρων σαμποτάζ και πολεμικών ενεργειών εναντίον του εχθρού. Ιδιαίτερα στο θέμα των πολεμικών ενεργειών με τον εχθρό και προκειμένου να αποφεύγονται σφαγές του άμαχου πληθυσμού ως αντίποινα, το Συμμαχικό Στρατηγείο ακολουθούσε συγκεκριμένη πολιτική και έδινε σαφείς οδηγίες στις αντάρτικες ομάδες (24).

6)Στην διατήρηση σε ετοιμότητα με όσο το δυνατό πιο σωστό εξοπλισμό του αντάρτικου του σώματος ώστε να μπορεί να επιτεθεί εναντίον των Γερμανών σε πρώτη διαταγή που θα έδιναν οι σύμμαχοι η σε περίπτωση απόβασης των τελευταίων στην Κρήτη.
Για την παρουσίαση κατάστασης με ονόματα ανδρών του ανταρτικού σώματος πάτησε τις λέξεις Κατάσταση ανδρών

7) Στην παροχή βοήθειας στην Αγγλική Αποστολή που είχε φυλάκιο στο βουνό πάνω από το Κουστογέρακο, όταν αυτό ήταν αναγκαίο (25).

8)Στην ευρεία κυκλοφορία του μυστικού αντιστασιακού τύπου με σκοπό την ενημέρωση του πληθυσμού και την τόνωση του ηθικού του.
Στο περιορισμένο αυτό κείμενο, δεν είναι δυνατόν να γίνει λεπτομερής αναφορά στις ενέργειες που συνέβησαν στις παραπάνω δραστηριότητες.

Την εποχή εκείνη είχε  συνεργασία με τον αντιπρόσωπο του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στην Δυτική Κρήτη, Άγγλο ταγματάρχη Φίλντινγκ η «Αλέκο». Συνεργαζόταν επίσης με τον Μανώλη Νικολούδη που ορίστηκε τα μέσα του 1943 από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής στρατιωτικός αρχηγός (17) της ΕΟΚ στον Νομό Χανίων, ο οποίος όμως λίγο μόνο καιρό μετά τον ορισμό του συνελήφθη από τους Γερμανούς και βασανίστηκε φρικτά (Σχετικά με τα βασανιστήρια που υπέστη ο Νικολούδης στην φυλακή του Φρικά που τον είχαν κλείσει, αναφέρεται  ότι κατά τις ανακρίσεις που του έκαναν, του τραβούσαν με τανάλιες τα νύχια από τα χέρια και τα πόδια του για να τα βγάλουν). Τέλος συνεργαζόταν και με πολλούς άλλους αντιστασιακούς παράγοντες, όπως π.χ.  τον αδελφό του πατέρα του, τον Μανώλη Μπασιά. Ο Μανώλης Μπασιάς ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ Νομού Χανίων, και διετέλεσε αντιπρόεδρος (18) της οργάνωσης αυτής, έχοντας στην αρμοδιότητα του την επαρχία Σελίνου.

Από την οργάνωση της ΕΟΚ στο Σέλινο
          Οταν δημιουργήθηκε η ΕΟΚ στον νομό Χανίων, ο Κωνστ. Μπασιάς αποφάσισε να συνεργαστεί μαζί της έτσι ώστε να εξαπλωθεί η αντιστασιακή αυτή οργάνωση και στην επαρχία Σελίνου. Η ΕΟΚ αποτελούσε ουσιαστικά την συνέχεια της ΑΕΑΚ, μιας άλλης δηλαδή αντιστασιακής οργάνωσης που δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1941 και είχε αρχηγούς τον Ι. Παίζη, τον Α. Παπαδάκη και άλλους. Ομως για διάφορους λόγους η ΑΕΑΚ διαλύθηκε και την θέση της πήρε η ΕΟΚ, που εμφανίστηκε επίσημα τα μέσα του 1943. Οπως όμως προκύπτει από διάφορα στοιχεία που υπάρχουν, από το 1942 είχαν ξεκινήσει οι προεργασίες για την δημιουργία της.
Οπως αναφέρθηκε προηγούμενα, αρμόδιος για την επαρχία Σελίνου στην Διοικούσα Επιτροπή της ΕΟΚ Νομού Χανίων ήταν ο Μανώλης Μπασιάς, που ήταν ο αδελφός του πατέρα του Κωνσταντίνου Μπασιά.

         Σχετικά με το έργο και την οργάνωση της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ στο Νομό Χανίων, ο Χαρ. Πολυχρονίδης που διετέλεσε αντιπρόεδρος της (ήταν αδελφός του βουλευτή Χανίων και υπουργού Πολυχρόνη Πολυχρονίδη), γράφει συνοπτικά σε έκθεση του το 1962:
"Τέλη Ιουνίου του 1943 αποφασίζεται εν Χανίοις και με πρωτοβουλίαν του Νικολάου Σκουλά η ίδρυσις Οργανώσεως Εθνικής Αντιστάσεως υπό τον τίτλον Ε.Ο.Κ. ( Εθνική Οργάνωσις Κρήτης ) Νομού Χανίων με σκοπόν την αντίστασιν κατά του κατακτητού και την συμμετοχήν εις τον απελευθερωτικόν αγώνα μας διά της συγκροτήσεως ανταρτικών ομάδων, ομάδων δολιοφθοράς , κατασκοπείας (...). Η οργάνωσις αύτη είχε περιφέρειαν και πεδίον δράσεως τον Νομόν Χανίων.
Παρόμοιαι Οργανώσεις ιδρύθησαν εν τοις Νομοίς Ρεθύμνης και Ηρακλείου ( Ε.Ο.Κ. Νομού Ρεθύμνης και Ε.Ο.Κ. Νομού Ηρακλείου ) αίτινες εφόσον καθίστατο δυνατόν συνειργάζοντο, πάντως είχον ιδίαν διοίκησιν και έδρων αυτοτελώς εν ταις περιφερείαις των. Η Διοικητική Επιτροπή οργανώσεως απηρτίσθη κατά τας αρχάς του Ιουλίου 1943 εκ των 1)Νικολάου Σκουλά, ως εκπροσώπου της Επαρχίας Κυδωνίας, εις όν ανατέθη η Προεδρία ταύτης, 2)εξ ημών ως εκπροσώπου της Επαρχίας Κισσάμου, 3)Ιωσήφ Βολουδάκη ως εκπροσώπου της επαρχίας Σφακίων, 4)Ι. Σταυριανού, ως εκπροσώπου της Επαρχίας Αποκορώνου και 5) Εμμανουήλ Μπασιά, ως εκπροσώπου της Επαρχίας Σελίνου.(...) Της επιτροπής ταύτης οι Ιωσήφ Βολουδάκης, Εμμ. Μπασιάς και ημείς ωρίσθημεν Αντιπρόεδροι."
Για όσα γράφει ο Νικ. Σκουλάς, που εξελέγη τα τέλη του 1944 πρόεδρος της ΕΟΚ νομού Χανίων, σχετικά με την δημιουργία και οργάνωση της ΕΟΚ, βλέπε περίπτωση 17 στην αρχική σελίδα αυτού του Blog που αφορά τον Εμμ. Μπασιά.

Σχετικά με τις κυριότερες μάχες που έλαβαν μέρος άνδρες και δυνάμεις  της ΕΟΚ Ν. Χανίων  με τους Γερμανούς γίνεται αναφορά σε ομιλία  του Ταξίαρχου του πυροβολικού  ε.α.  και Γενικού Γραμματέα της Ενωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσεως ΕΟΚ Νομού Χανίων Θεόδωρου Μπασιά, που δημοσιεύτηκε στις 7-4-2011 στην εφημερίδα " Σελινιώτικα Νέα".
Η ομιλία έγινε στις 29-3-2011 σε τιμητική εκδήλωση  για τις μάχες του Αστρικα και Κολένι Καμάρας.
Για να δείς την ομιλία πάτησε τις επώμενες λέξεις Κυριώτερες μάχες  και επέλεξε την α) περίπτωση.


Βεβαίως, και πολλά, και πολύ αξιόλογα, ήταν τα στελέχη της οργάνωσης της ΕΟΚ στην επαρχία Σελίνου,  που συνεργάστηκαν στενά  και όλοι μαζί βοήθησαν ώστε η αντιστασιακή αυτή οργάνωση να ανταποκριθεί, κατά τον καλλίτερο δυνατό τρόπο στο έργο της, εναντίον των κατακτητών. Στο κείμενο αυτό που είναι περιορισμένο δεν δίδονται λεπτομέρειες και ονόματα.

Για την  ΕΟΚ στην επαρχία Σελίνου, κάνει λόγο και ο Σελινιώτης δικηγόρος Στυλ. Δερμιτζάκης, που διετέλεσε (38) για ένα διάστημα κατά την Γερμανική κατοχή  Γραμματέας της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ Νομού Χανίων. Γράφει λοιπόν σχετικά (37):
"Μεγάλη ήτο η συμβολή του Κων/νου Μπασιά εις την στρατιωτικήν οργάνωσιν της Ε.Ο.Κ. Ο Κ. Μπασιάς υπηρετούσε ως φύλαξ εις τας φυλακάς Αγιάς Χανίων. Ανεμείχθη ευθύς εξ αρχής εις την κατασκοπείαν κατά των Γερμανών και υπεβοήθησε πολλούς συμμάχους στρατιώτας να διαφύγουν εκ Κρήτης μετά την κατάληψιν. Επίσης προσέφερε πολλάς υπηρεσίας εις τους Γερμανοκρατούμενους Ελληνας εις τας φυλακάς εις Αγιάν οι οποίοι ανήρχοντο εις αρκετάς εκατοντάδας. Λόγω της δράσεως του αυτής ηναγκάσθη να εγκαταλείψη την υπηρεσίαν του, καί να ανέλθη εις τα Λευκά Ορη, όπου ευρίσκετο Αγγλοελληνικόν φυλάκιον. Ο Κ. Μπασιάς ετάχθη εκ των πρώτων παρά το πλευρό της ΕΟΚ και ουσιαστικώς αυτός με την ομάδα του απετέλεσε την πρώτην στρατιωτικήν εμφάνισιν της ΕΟΚ στο Σέλινον."

Στο συνοπτικό αυτό κείμενο, δεν γίνεται αναφορά σε όλα τα γεγονότα που αφορούν την δραστηριότητα της ΕΟΚ στην επαρχία Σελίνου, στους διάφορους τομείς της αντίστασης εναντίον του κατακτητή κατά την Γερμανική κατοχή, ούτε και στα στελέχη της που ήσαν και πολλά και πολύ αξιόλογα. Επίσης δεν αναφέρονται λεπτομέρειες παρά ελάχιστα μόνο, από όσα αφορούν την δράση του Κ. Μπασιά στα πλαίσια της ΕΟΚ , του οποίου αναφέρθηκε προηγούμενα ο ρόλος στην δημιουργία , την οργάνωση και την δραστηριότητα της στο Σέλινο. Βεβαίως ο ρόλος αυτός υπήρχε παράλληλα με τον άλλο του ρόλο, ως Αρχηγός ενόπλου αντάρτικου σώματος.
Επίσης στο συνοπτικό αυτό κείμενο δεν αναφέρονται λεπτομέρειες από την δράση των ανδρών του σώματος του Κων/ νου Μπασιά, που σίγουρα είχαν πολλά επεισόδια μέσα στην κατοχή, τα οποία παρουσιάζουν  ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Πάντως πολλές πληροφορίες και επίσημα στοιχεία για το αντιστασιακό έργο της ΕΟΚ στην επαρχία Σελίνου κατά την Γερμανική Κατοχή, αλλά και για τα στελέχη και τους αγωνιστές που έδρασαν υπό τις διαταγές της, διασώθηκαν και υπάρχουν σε πολλά αρχεία . Το ίδιο συμβαίνει και με την δράση της στις άλλες επαρχίες του νομού Χανίων.

Αναγνωρίζεται Αρχηγός από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο.
Ο αντιστασιακός αξιωματικός Γ. Κάββος, στην πολυσέλιδη ιστορία του, αναφέρει (19) ότι την περίοδο εκείνη δόθηκε διαταγή από την Ελληνική Κυβέρνηση στην Μέση Ανατολή να ιδρυθεί Παγκρήτια Κεντρική Επιτροπή της ΕΟΚ. Μέσω αυτής η Εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση και το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής θα μετέδιδαν τις διαταγές τους προς τον Κρητικό λαό.
Τότε ο Πρωθυπουργός Εμμ. Τσουδερός και το Συμμαχικό Στρατηγείο όρισαν ως αντιπρόσωπο της Κεντρικής Επιτροπής της Ε.Ο.Κ. στον Ν. Χανίων τον Μανώλη Νικολούδη. Ο δε Μανώλης Νικολούδης όρισε τον έχοντα μέχρι τότε συνεργαστεί μαζί του Κωστ. Μπασιά, να αντιπροσωπεύει την Κεντρική Επιτροπή της ΕΟΚ στην επαρχία Σελίνου. Αυτό αναφέρεται και σε επιστολή της εποχής εκείνης (που υπάρχει στην συλλογή οικ. Μπασιά) , με ημερομηνία 9-8-1943, του Xan Fielding ( Φίλντινγκ η Αλέκου ) προς τον Κωνστ. Μπασιά, που γράφει:
" 1. Η Ελληνική Κυβέρνησις καί το Στρατηγείον μας αναγνωρίζουν επισήμως τον οπλαρχηγόν Μ.Ν. να αντιπροσωπεύει την κεντρικήν επιτροπήν της οργανώσεως μας Ε.Ο.Κ. (Εθνική Οργάνωσις Κρήτης) στόν Νομόν Χανίων.
2. Ο Μ.Ν. σε έκλεξε εσένα να αντιπροσωπεύσης την περιφέρειαν σου." (20).
Ως Μ.Ν. εννοείται το όνομα Μανώλης Νικολούδης.

Σε έγγραφο του αντιπροσώπου του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στην Δυτική Κρήτη, Άγγλου ταγματάρχη Xan Fielding ( Φίλντινγκ η Αλέκου ), (που υπάρχει στην συλλογή οικ. Μπασιά) αναφέρεται: «Διά του παρόντος βεβαιούται ότι ο ΚΩΣΤΗΣ ΜΠΑΣΙΑΣ εξελέγη ως αρχηγός της αντίστασης στην Εθνική Οργάνωση Κρήτης (Ε.Ο.Κ.) για την επαρχία Σελίνου το 1943.»

Στην Βρετανική έκθεση , που υπάρχει και στο βιβλίο του Νικ. Κοκονά , με τίτλο «Κρήτη 1941-1945 ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ  ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ   Η Βρετανική έκθεση», στην σελίδα 98 αναγράφεται ότι:
«Ολο το καλοκαίρι του 1943 ο Λοχαγός ΦΙΛΝΤΙΓΚ είχε στήσει το αρχηγείο του στα βουνά πίσω από το Κουστογέρακο, όπου εφοδιαζόταν από αέρα και θάλασσα με όπλα και υλικά με τα οποία είχεν εξοπλίσει αρκετούς ντόπιους υπό τον Κωνστ/νο ΜΠΑΣΙΑ, πρώην υπεύθυνο φρουράς των φυλακών Αγιάς.  Μη δυνάμενοι οι εχθροί να το ανεχθούν, έστησαν ενέδρα τον Αύγουστο στην προσπάθεια τους να σκοτώσουν η αιχμαλωτίσουν τον ΦΙΛΝΤΙΓΚ,  αλλά παρότι κατώτεροι σε αριθμό και οπλισμό, αυτός και οι άνδρες του μόνο με 4 περίστροφα, διέφυγαν σώοι διαμέσου οκτώ Γερμανών.» 
Επίσης στην παραπάνω Βρετανική έκθεση, στην σελίδα 99 του βιβλίου του Νικ. Κοκονά, αναγράφεται ότι:  «ο ΜΠΑΣΙΑΣ που είχεν αναγνωριστεί και εξοπλιστεί σαν αρχηγός αντάρτικου»
Διευκρινίζεται εδώ ότι για την αναφερόμενη Βρετανική έκθεση, επί πολλές δεκαετίες δεν ήταν γνωστός ο συντάκτης της, και υπήρχαν διάφορες απόψεις, όπως προκύπτει εξάλλου από τα σχετικά με αυτήν βιβλία του στρατηγού Ελ. Παπαγιαννάκη και του Νικ. Κοκκονά, που είχαν εκδοθεί την δεκαετία του 1990. Ομως δεν ισχύουν σήμερα οι απόψεις που είχαν διατυπωθεί στα βιβλία αυτά ως προς τον συντάκτη της έκθεσης. Αυτό που σήμερα (2015) είναι βέβαιο, είναι ότι συντάκτης της είναι ο Αυστραλός αντισυνταγματάρχης T. J. DUNBABIN, που ήταν ο Αρχηγός της Συμμαχικής αποστολής στην Κρήτη κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής και παρέμεινε κατά την διάρκεια της κατοχής  κυρίως στην κεντρική Κρήτη .
Ετσι τα αναφερόμενα παραπάνω  βρίσκονται και στην σελίδα 34 της REPORT ON S.O.E. MISSION IN CRETE   BY  Lt  Col  T.J. DUNBABIN που υπάρχει στα Βρετανικά αρχεία.

Ο Τζάκ Σμίθ-Χιούζ ( Jach Smith-Hughes ) Άγγλος ταγματάρχης και για το μεγαλύτερο διάστημα της κατοχής Προϊστάμενος της αρμόδιας υπηρεσίας για την Κρήτη στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής στο Κάιρο, που είχε ιδία αντίληψη για όσα συνέβαιναν στο νησί και από τις επισκέψεις του σε αυτό μέσα στην κατοχή, αλλά και από τις τακτικές αναφορές των άγγλων στρατιωτικών που του έστελναν από την Κρήτη, αναφέρει  σε ένα έγγραφο του που θα παρουσιαστεί παρακάτω,  πως ο Κωστ. Μπασιάς ήταν οργανωτής και αρχηγός ανταρτικού σώματος από το 1942 μέχρι την απελευθέρωση καθώς και ότι όλες τις διαταγές του Στρατηγείου εκτελούσε με επιτυχία.

Πάντως λεπτομέρειες σχετικά με τις επίσημες αναγνωρίσεις, αναφέρονται και στην αναφορά  του Xan Fielding ( Φίλντινγκ η Αλέκου ) προς το Συμμαχικό Στρατηγείο, με ημερομηνία 28-8-1943 (που υπάρχει στα Βρετανικά αρχεία).

Τα παραπάνω αποτελούν μερικά από τα στοιχεία  που υπάρχουν και δεικνύουν ότι όταν τον Αύγουστο του 1943 ο Εμμ. Νικολούδης αναγνωρίστηκε επίσημα από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και την Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο, ως στρατιωτικός αρχηγός της ΕΟΚ στον Νομό Χανίων, αναγνωρίστηκε επίσης ως Αρχηγός και ο Κωνσταντίνος Μπασιάς.

Βεβαίως δεν ήταν η πρώτη φορά που είχε αναλάβει ένα τέτοιο ρόλο ο Κ. Μπασιάς. Οπως αναφέρθηκε προηγούμενα, στις αρχές του 1942  είχε επιλεγεί από τον ταγματάρχη Ραπτόπουλο να οργανώσει την επαρχία Σελίνου και γιαυτό από τις 10-1-1942 δημιούργησε πολυμελές ένοπλο ανταρτικό σώμα στο Σέλινο.
Ο ταγματάρχης Ραπτόπουλος είχε αυτή την αρμοδιότητα, αφού του είχε ήδη ανατεθεί από την Ελληνική Κυβέρνηση του Καίρου να οργανώσει την αντίσταση κατά των κατακτητών στην Κρήτη. Υπενθυμίζουμε όσα προαναφέρθηκαν, όπως π.χ. οτι ο Γερμανός Στρατηγός Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης σε ανακοίνωση του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Παρατηρητής" στις 5-9-1942, γράφει για τον Ραπτόπουλο πως εκτελέστηκε γιατί: "Ητο εντεταλμένος διά την Κρήτην της εις την υπηρεσίαν της Αγγλίας τελούσης, εις Αίγυπτον καταφυγούσης, Ελληνικής Κυβερνήσεως. Η αποστολή του συνίστατο εις την οργάνωσιν ενόπλου αντιστάσεως εναντίον Γερμανικών δυνάμεων κατοχής εις Κρήτην." 
Σημειώνεται πάντως ότι και πριν τις παραπάνω επίσημες επιλογές, από την αρχή της κατοχής, αυτοβούλως ο Κ. Μπασιάς, είχε οργανώσει ομάδες κυρίως για την διαφυγή των συμμάχων αξιωματικών και στρατιωτών που είχαν παραμείνει στην Κρήτη  αλλά και βοηθείας των εγκλείστων πατριωτών στις φυλακές Αγιάς και Χανίων.

Η καταστροφή των χωριών Μονής-Λειβαδά και Κουστογεράκου
        Το καλοκαίρι του 1943 οι Γερμανοί γνωρίζουν από πληροφοριοδότες ότι η περιοχή των χωριών Μονής- Λειβαδά και Κουστογέρακου είναι κέντρο ανταρτών. Έτσι επιτίθενται αιφνιδιαστικά στις 30-9-1943 με πολύ μεγάλο αριθμό στρατιωτών και αεροπορική υποστήριξη στην περιοχή. Στην επιδρομή τους αυτή οι ναζιστές έκαψαν και ισοπέδωσαν τα σπίτια των κατοίκων και στα τρία χωριά, όπως βέβαια και το σπίτι του Κωστ. Μπασιά. Τα σπίτια πρώτα βομβαρδίστηκαν από τα αεροπλάνα. Ακολούθως, σε όσα σώθηκαν από τον βομβαρδισμό, τους έβαλαν φωτιά και τα έκαψαν.

Τα χωριά Κουστογέρακο και Λειβαδάς είχαν από την νύκτα  της 29-9-1943 κυκλωθεί, και το πρωί της 30-9-1943 κατά τις 10 η ώρα άρχισε ο αεροπορικός βομβαρδισμός. Οταν η αεροπορική επιδρομή  σταμάτησε, οι πολυπληθείς στρατιωτικές δυνάμεις εισέβαλαν σε αυτά.
Στο Κουστογέρακο συγκέντρωσαν όσα γυναικόπαιδα βρήκαν και αφού τα έστησαν στην γραμμή άρχισαν να τα εκτελούν με πολυβόλο. Τότε επενέβησαν οι αντάρτες, που από την κορυφή ενός γειτονικού λόφου έβλεπαν τα παιδιά τους και τις γυναίκες τους να είναι στημένα σε  γραμμή στην πλατεία του χωριού  και να αρχίζει η εκτέλεση τους. Έτσι πυροβολώντας από εκεί την στιγμή που άρχιζε η εκτέλεση,  τραυμάτισαν σοβαρά τον πολυβολητή, και τα γυναικόπαιδα κατόρθωσαν να διαφύγουν εκτός από λίγα που ήδη είχαν εκτελεστεί. Λεπτομέρειες για όσα συνέβησαν τότε στο Κουστογέρακο έχουν γραφεί σε πολλά άρθρα και υπάρχουν αναφορές σε πολλά βιβλία, από όπου μπορεί ο ενδιαφερόμενος να πληροφορηθεί.


Στην φωτογραφία πάνω φαίνονται λίγα μόνο σπίτια από το χωριό Κουστογέρακο καθώς και η Μαδάρα πίσω από αυτό. Από την κορυφή "Κεφάλι" που είναι πίσω από τα σπίτια, πυροβόλησαν οι αντάρτες εναντίον των Γερμανών την στιγμή που άρχιζαν την εκτέλεση των γυναικοπαίδων, τα οποία είχαν συγκεντρώσει στην πλατεία του χωριού.



             Στο χωριό Λειβαδάς οι Γερμανοί συνέλαβαν πολλά γυναικόπαιδα τα οποία οδήγησαν στις φυλακές Αγιάς. Για όσα συνέβησαν τότε στον Λειβαδά υπάρχουν άρθρα σε εφημερίδες και γίνονται αναφορές σε βιβλία, από όπου μπορεί ο ενδιαφερόμενος να πληροφορηθεί. 

          Για τα γεγονότα στο χωριό Μονή, αναγράφονται περισσότερα,  επειδή είναι το χωριό του Κ. Μπασιά και τον αφορούν προσωπικά.
Το χωριό Μονή οι Γερμανοί δεν το είχαν κυκλώσει από τη νύχτα της 29-9-1943, όπως συνέβη με τα χωριά Λειβαδάς και Κουστογέρακο. Όταν κατά τις 10 το πρωί της 30-9-1943 φάνηκαν τα αεροπλάνα πάνω από την περιοχή και άρχισαν να βομβαρδίζουν τα σπίτια αλλά και να πολυβολούν κάθε κάτοικο που έβλεπαν να κινείται στο χωριό, μέσα και έξω από αυτό, οι περισσότεροι κάτοικοι έτρεξαν προς το ποτάμι, όπου η μορφολογία του εδάφους τους παρείχε προστασία από τα αεροπλάνα λόγω της πυκνής βλάστησης με πλατάνια. Ακολούθως οι πιο πολλοί από αυτούς έτρεξαν να απομακρυνθούν από το χωριό, κυρίως μέσω τη λαγγαδιάς που περνάει από την τοποθεσία "Μονοπρίνου Βρύση". Οι Γερμανοί στρατιώτες αμέσως μετά το πέρας του αεροπορικού βομβαρδισμού ήλθαν και κατέκλυσαν το χωριό και άρχισαν να καίνε τα σπίτια.
Ο Μαν. Λαμπουσάκης του Γεωργίου από την Μονή, πρώην δημόσιος υπάλληλος, σε μαρτυρία του, που έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα "Σελινιώτικα Νέα" στις 28-9-2000 και 5-10-2000, αναφέρει για την ημέρα της επίθεσης :
"Οι περισσότεροι άνδρες του χωριού είμαστε στα χωράφια μας, στις δουλειές μας, και όσοι από αυτούς είχανε ντουφέκια δεν τα είχανε μαζί τους. Αλλά μετά που άρχισε η αεροπορική επιδρομή και όσοι είχαμε ντουφέκια δεν μπορούσαμε να μπούμε μέσα στο χωριό για να τα πάρουμε γιατί από πάνω τα αεροπλάνα βομβάρδιζαν και εμυδραλιοβολούσαν και έριχναν από τα απέναντι χωριά προς το χωριό μας όλμους. Ακούγαμε και τσι άλλους χωριανούς να φωνάζουνε ότι καταφθάνουνε γερμανοί στρατιώτες. Τρέξαμε λοιπόν αμέσως για να προστατευθούμε και πήγαμε προς τον ποταμό που το μέρος είναι κατάλληλο και μας έδινε προστασία. Εκεί έφθαναν και οι άλλοι χωριανοί και στην συνέχεια θεωρήσαμε σαν πιο κατάλληλο μέρος να πάμε στην τοποθεσία «Μονοπρίνου Βρύση». Κάτω από τα πλατάνια προχωρήσαμε και πήγαμε στην Μέσα Βρύση και από την Μέσα Βρύση προχωρήσαμε και επήγαμε προς τα επάνω. Στου Μονοπρίνου την Βρύση συγκεντρωθήκαμε τότε μερικοί άνδρες από το χωριό μας. Επίσης αρκετά γυναικόπαιδα του χωριού εκεί ήλθαν για να σωθούν. Οι υπόλοιποι κάτοικοι του χωριού σκορπίστηκαν και πήγαν όπου ο καθένας θεωρούσε το μέρος πιο κατάλληλο για να προστατευθεί."

Οταν ο Κωστ. Μπασιάς αντιλήφθηκε ότι στην τοποθεσία "Μονοπρίνου Βρύση" πήγαιναν πολλοί κάτοικοι και γυναικόπαιδα του χωριού, πήγε εκεί με όσους άνδρες από την ομάδα του έτυχε εκείνη την ημέρα να είναι κοντά του, που όμως ήσαν πολύ λίγοι επειδή η εξόρμιση του εχθρού έγινε αιφνιδιαστικά.
Ο Μαν. Λαμπουσάκης αναφέρει επίσης στην μαρτυρία του, ότι βλέποντας ο Κωστ. Μπασιάς πως οι άνδρες που είχανε εκεί συγκεντρωθεί δεν είχανε οι περισσότεροι οπλισμό, μας ερώτησε ποιοί από αυτούς που ήμασταν εκεί ήθελαν να πάνε στο χωριό για να πάρουν όπλα για να τα φέρουν και να οπλιστούν και όσοι δεν είχανε. Επίσης ήθελε να γνωρίζει την κατάσταση που επικρατούσε στο χωριό, δηλαδή αν έχουν μπεί μέσα Γερμανοί στρατιώτες και πόσοι,  για να κανονίσουν πως θα δράσουν. Γιατί έπρεπε να προστατέψουμε από τους Γερμανούς τα δεκάδες γυναικόπαιδα που ήταν εκεί μαζί μας, μεταξύ των οποίων ήτανε και οι οικογένειες μας.
Τότε έτρεξαν πρός το χωριό αυτός και άλλος ένας, ο Αριστ. Σταυριανουδάκης. Ο Λαμπουσάκης μόλις έφθασε στο χωριό έγινε αντιληπτός από τους Γερμανούς που άρχισαν να τον πολυβολούν. Αφού είδε ότι ήσαν παντού Γερμανοί στο χωριό τρέχοντας κατόρθωσε να απομακρυνθεί και σώθηκε. Επιστρέφοντας εκεί που ήσαν οι άλλοι συγκεντρωμένοι τους πληροφόρησε ότι το χωριό ήταν γεμάτο από Γερμανούς στρατιώτες και ότι έπρεπε να φύγουν από εκεί για να σωθούν τα γυναικόπαιδα που ήταν εκεί συγκεντρωμένα, μεταξύ των οποίων ήσαν και οι γυναίκες και τα παιδιά τους.
Ο Αριστ. Σταυριανουδάκης έπεσε στα χέρια των Γερμανών και εκτελέστηκε στην εκκλησία της "Παναγίας της Κεράς" που τον είχαν μεταφέρει.

Τα όπλα που είχαν σταλεί για να πάρουν από το χωριό Μονή ευρίσκοντο κρυμένα μέσα στο υπόγειο του σπιτιού της Αμαλίας Γεωργ. Μπασιά και ήταν από αυτά που είχαν ρίξει με τα αεροπλάνα οι άγγλοι στην Αχλάδα, που είναι πάνω από το Κουστογέρακο, λίγες μόνο μέρες πριν, δηλαδή γύρω στις 20 Σεπτεμβρίου 1943, και ενώ είχαν παραληφθεί από τον Κωστ. Μπασιά, δεν είχαν προλάβει ακόμη να τα μοιράσουν και να τα παραλάβουν οι αντάρτες.
Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία, τα γυναικόπαιδα που ήταν συγκεντρωμένα στην τοποθεσία "Μονοπρίνου Βρύση" είχαν μαζευτεί από τις περισσότερες γειτονιές του χωριού Μονή και ήταν περί τα 50-60 άτομα.
Επίσης ο Κωστ. Μπασιάς,  μετά την επιστροφή του Μαν. Λαμπουσάκη,  έστειλε τον γυιό του Νίκο και άλλο ένα νέο , τον Ευτύχη Λαμπουσάκη,  για να πάνε στο χωριό Ροδοβάνι, που είναι αρκετά πιο πάνω από την θέση που ευρίσκοντο οι συγκεντρωμένοι, για να δούν αν υπήρχαν εκεί γερμανοί στρατιώτες, ώστε να μπορούν να προχωρήσουν προς τα εκεί  τα γυναικόπαιδα.
Πράγματι πήγαν, μετά όμως από περιπέτεια, αφού δέχθηκαν στον δρόμο τους πολυβολισμούς  γερμανικών αεροπλάνων που τους αντιλήφθηκαν να κινούνται. Τελικά σώθηκαν, δεν αντιλήφθηκαν Γερμανούς να είναι εκείνη την ώρα στο Ροδοβάνι  και έτσι γύρισαν και είπαν πως οι συγκεντρωμένοι  αλλά και αυτοί που έφταναν στην τοποθεσία αυτή, μπορούσαν να προχωρήσουν πρός το χωριό αυτό.


Στην συνέχεια φρόντισε ο Κ. Μπασιάς με όσους άνδρες βρισκόντουσαν μαζί του (που ήταν από το χωριό του και είχαν αγωνία για τη σωτηρία και των δικών τους γυναικοπαίδων, των συγγενών,  αλλά και των γειτόνων και συγχωριανών τους), να καθοδηγήσουν τα γυναικόπαιδα ώστε να απομακρυνθούν με ασφάλεια από την περιοχή και να πάνε στα γειτονικά χωριά που δεν τα κατέστρεφαν οι Γερμανοί.
Σχετικές με τη βοήθεια  που εδόθησαν σε γυναικόπαιδα για να σωθούν, είναι υπάρχουσες μαρτυρίες.(Βλέπε αρχείο Κ. Μπασιά).
Τα γυναικόπαιδα που είχαν συγκεντρωθεί η κατεύθαναν σταδιακά στην περιοχή «Μονοπρίνου Βρύση» του χωριού Μονής, απομακρύνθηκαν τμηματικά από την επικίνδυνη περιοχή με ασφάλεια και πήγανε στα γειτονικά χωριά, διαδικασία που κράτησε σχεδόν  καθ΄όλη τη διάρκεια της ημέρας. Γιατί μερικά μπόρεσαν να απομακρυνθούν από το χωριό και να φθάσουν εκεί  μόνο όταν νύχτωνε. 
Ακολούθως έφυγε από εκεί με τους 10 περίπου  δικούς του άνδρες που ήσαν μαζί του,  με σκοπό, μέσω του χωριού Καμάρια,  να πάνε στην θέση "Αγία Ειρήνη" που είναι σε ένα ύψωμα πάνω από την Σούγια, για να βάλουν από εκεί τους Γερμανούς στην παραλία  της, επειδή άκουσαν ότι με καραβάκια έφερναν στην παραλία της Σούγιας Γερμανούς στρατιώτες.
Ομως πληροφορήθηκε ότι πολλοί κάτοικοι και γυναικόπαιδα των τριών χωριών που κατέστρεφαν οι Γερμανοί, αλλά και άλλοι από τα άλλα γειτονικά χωριά, ήσαν συγκεντρωμένοι στο χωριό Καμάρια, στη θέση Αρμός.

Ο ιστορικός Ι. Μουρέλλος  αναφέρει  σχετικά στην ιστορία του τα εξής (στις σελίδες 595-596 της έκδοσης 1946 αλλά και στην σελίδα 729 της έκδοσης 1950) :
«Πληροφορηθείς κατόπιν ο αρχηγός Κων. Μπασιάς ότι εις θέσιν «Αρμός» είναι συγκεντρωμένοι πλείστοι κάτοικοι των πέριξ χωρίων και της καταστραφείσης κοινότητος, μετέβη μετά της ομάδος του εκεί με την πρόθεσιν να κτυπήσουν τον πολιορκούντα εχθρόν και ν’ ανοίξουν δίοδον προς τα Λευκά όρη, από την οποίαν να διαφύγουν και να σωθούν οι κάτοικοι ούτοι. Δεν επραγματοποίησεν όμως την απόφασιν ταύτην αναμετρήσας μετά ψυχραιμίας και κατόπιν ωρίμου σκέψεως, τον μέγα κίνδυνον και τας τεραστίας καταστροφάς που το διάστημα εκείνο θα εγίνοντο εις πλείστα όσα χωριά της πέριξ εκείνης περιοχής, εκ μέρους του μαινομένου διά τας αποτυχίας του κατά των ανταρτών κατακτητού. Αλλά και τους κατοίκους βολιδοσκοπήσας ο αρχηγός αντελήφθη ότι κι’ εκείνοι δεν ήθελαν την σύγκρουσιν μετά του εχθρού, αναλογιζόμενοι την μετέπειτα εκδικητικήν μανίαν του. Η σώφρων όθεν και ψύχραιμος στάσις του Μπασιά διέσωσεν από βεβαίαν καταστροφήν τα λοιπά πέριξ χωριά.
Συναντηθείς δε είτα μετά του Αγγλου αρχηγού της κατασκοπείας απέσπασε τα συγχαρητήρια τούτου διά την όντως λογικήν στάσιν ήν ετήρησεν εις τας τραγικάς εκείνας στιγμάς, εξ ής επετεύχθη η διάσωσις τόσων χωρίων και απεφεύχθη η δημιουργία πολλών τραγικών θυμάτων.»

Πράγματι, όλα τα συγκεντρωμένα εκεί άτομα, άνδρες και γυναικόπαιδα,  σώθηκαν,  αφού το μέρος που βρισκόντουσαν τους έδωσε προστασία, καθώς παρά την τεράστια Γερμανική δύναμη που συγκεντρώθηκε στην ευρύτερη περιοχή, δεν τους αντιλήφθηκε ο εχθρός. 

Οσο αφορά την δύναμη των Γερμανών στρατιωτών (που είχαν και αεροπορική υποστήριξη όπως προκύπτει από πλήθος μαρτυριών) , που έφθασαν ταχύτατα στην περιοχή των χωριών Μονής, Λειβαδά και Κουστογεράκου, καθώς και στις γειτονικές σε αυτά περιοχές και χωριά, δίδονται οι εκτιμήσεις διαφόρων, από τις οποίες και συμπεραίνουμε ότι ο αριθμός τους ήταν της τάξεως των χιλιάδων στρατιωτών. 1) Ο Κωστ. Μπασιάς αναφέρει για 2000 άνδρες. 2)Η Διοικούσα επιτροπή της ΕΟΚ Σελίνου, σε έκθεση της, το έτος 1962, αναφέρει για δυνάμεις που υπερέβαιναν τους 3000 άνδρες. 3)Ο δικηγόρος Γ. Ν. Γεωργιακάκης, στέλεχος του ΕΑΜ,  σε δημοσίευμα του στην εφημερίδα «Ερευνα» στις 25-10-1945 αναφέρει για 4000 άνδρες. 4)Η «Βρεττανική έκθεση», που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Κοκκονά , αναφέρει στην σελίδα 99 ότι οι Γερμανοί προέβησαν σε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις με αεροπορική υποστήριξη. 5)Ο Πατεράκης Βασίλης αναφέρει σε έκθεση του που βρίσκεται σε βιβλίο του Ι. Κοχυλάκη, στην σελίδα 108, ότι ήλθαν συνολικά περισσότεροι από 6000 άνδρες. 6)Ο Δεκαβάλης Ονούφρης από τον Καμπανό, που ήταν τότε στην περιοχή του Κουστογέρακου, γράφει σε σημειώσεις του , στην σελίδα 102, για δύναμη Γερμανών που ήταν πάνω από 1000 άνδρες με αεροπορία, πυροβόλα, όλμους. 7)Ο Ευτύχης Μαλεφάκης, που ασχολήθηκε πολύ με βιβλία και άρθρα για την αντίσταση, γράφει στα Χανιώτικα Νέα τον Μάιο 1995 για χιλιάδες Γερμανούς. 8)Ενα ποίημα, που είναι δημιούργημα ανώνυμου λαϊκού ποιητή, και υπάρχει στο βιβλίο του Ι. Παπαγρηγοράκη με Κρητικά Ριζίτικα τραγούδια , και αφορά την καταστροφή των 3 χωριών, λέει πως: "Πολλές χιλιάδες γερμανοί τάχουν μπλοκαρισμένα"

Οσον αφορά τα θύματα στο χωριό Μονή υπήρξαν τα παρακάτω: Οι  Γερμανοί την πρώτη μέρα εκτέλεσαν μέσα στο σπίτι του τον Μανώλη Βαγιάκη, που ήταν βαριά ασθενής και γιαυτό δεν μπορούσε να απομακρυνθεί με την βοήθεια των δικών του ανθρώπων από το χωριό και να φύγει μακριά. Εξάλλου κανένας δεν πίστευε ότι θα έφθαναν στο σημείο οι Γερμανοί να εκτελέσουν  βαριά ασθενείς η  γέροντες. Ετσι επίσης εκτέλεσαν την Αμαλία Σηφαλάκη, που ήταν πολύ γριά, και οι δικοί της, για να μην την βρούν στο σπίτι της οι Γερμανοί, την είχαν απομακρύνει σε ένα κοντινό μέρος. Ομως την βρήκαν εκεί οι Γερμανοί και την εκτέλεσαν. Επίσης εκτέλεσαν τον Σταυριανουδάκη Δημήτρη, γέροντα περίπου 90 ετών,  όταν τον συνάντησαν να απομακρύνεται από το σπίτι του με την βοήθεια των δικών του ανθρώπων, για να φύγει από το χωρίο.   Την επόμενη μέρα εκτέλεσαν άλλους δύο κατοίκους. Τον Σταυριανουδάκη Αντώνη, γέροντα περίπου 80 ετών, μισότυφλο, αδελφό του προηγούμενου, τον οποίο είχαν απομακρύνει οι δικοί του άνθρωποι μεκριά από το χωριό. Ομως  αυτός το βράδυ της πρώτης μέρας της επίθεσης επέστρεψε μόνος του ξανά πίσω, πιθανότατα επειδή λόγω των προβλημάτων στην όραση του, δεν μπορούσε να έχει εικόνα των όσων συνέβαιναν στην ευρύτερη περιοχή του χωριού. Επιστρέφοντας μέσα στο χωρίο τον είδαν οι Γερμανοί την επωμένη το πρωί  και τον εκτέλεσαν. Επίσης τότε συνάντησαν και την Ευαγγ. Λαμπουσάκη, γριά και αυτή,  που είχε απομακρυνθεί από τους δικούς της ανθρώπους από το χωριό  και βρισκόταν έξω από αυτό, στην τοποθεσία Μέσα Βρύση. Εκεί την είδαν  και εκεί την εκτέλεσαν οι Γερμανοί.
Εκτός από τους παραπάνω 5 κατοίκους που σκοτώθηκαν, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς και ο Αριστείδης Σταυριανουδάκης που ήταν ένας από τους αντάρτες που όπως προαναφέρθηκε,  σύμφωνα με υπάρχουσες μαρτυρίες, είχε στείλει μέσα στο χωριό Μονή ο Κωστ. Μπασιάς την πρώτη μέρα της Γερμανικής εξόρμησης, για να πάρουν όπλα με τον Μαν. Λαμπουσάκη από το χωριό.
Όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι του χωριού, καθώς και τα γυναικόπαιδα, σώθηκαν όπως προαναφέρθηκε πηγαίνοντας σε γειτονικά χωριά, δηλαδή  Ροδοβάνι, Καμάρια κτλ.

Την χρονική αυτή περίοδο υπήρχε μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων. Στα πλαίσια αυτής της αντιπαράθεσης, αλλά και της προπαγάνδας,  υπήρξε από ελάχιστους  φανατικούς, αντίθετους πολιτικά, ο σχολιασμός ότι έπρεπε να χτυπηθούν οι Γερμανοί  και στο χωριό Καμάρια.
Βέβαια δεν δίνουν απάντηση στο ερώτημα γιατί αφού θεωρούσαν αυτό σωστό, αναξάρτητα των συνεπειών ( που θα ήταν η καταστροφή και των γύρω χωριών Ροδοβάνι - Μάζα - Καμάρια - Μερτές - Τεμένια κτλ στα οποία είχαν καταφύγει πολλοί κάτοικοι από τα κατεστραμμένα χωριά)  δεν το έπραξαν αυτό οι ίδιοι η οι ομοϊδεάτες τους αλλά περίμεναν τον Κ. Μπασιά να το κάνει, με τους ελάχιστους οπλισμένους άνδρες που συνέβη να είναι τότε μαζί του. Η απάντηση είναι ότι σκέφτηκαν και αποφάσισαν και οι υπεύθυνοι της οργάνωσης τους σωστά, όπως και ο Κ. Μπασιάς. Απαντήσεις πάντως σε αυτούς υπάρχουν και άλλες πολλές.
Αναφέρουμε ως παράδειγμα μόνο μία, που γράφτηκε στην εφημερίδα "Κήρυξ" στις 19-4-1985, από δεκαεπτά (17) αντάρτες από την περιοχή, κυρίως από το Κουστογέρακο, που είχαν λάβει μέρος στην σύγκρουση με τον εχθρό που έγινε στις μέρες εκείνες (τέλη Σεπτεμβρίου 1943) στο χωριό αυτό. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν δει τους Γερμανούς να έχουν συγκεντρώσει και στήσει σε γραμμή, στην πλατεία του χωριού, τις γυναίκες και τα παιδιά τους και να αρχίζουν να τα εκτελούν με πολυβόλο. Ετσι επενέβησαν αμέσως και συγκρούστηκαν  μαζί τους. Γράφουν λοιπόν στην παραπάνω εφημερίδα πως όχι μόνο ο Κωνστ. Μπασιάς και οι λίγοι άνδρες που είχε τότε μαζί του,  δεν μπορούσαν  να κτυπήσουν τους Γερμανούς,  λόγω της μορφολογίας του εδάφους που βρισκόντουσαν και του αριθμού τους, αλλά ούτε δύο τάγματα γυμνασμένου στρατού δεν θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό. Και ερωτούν αυτούς που σχολίασαν έτσι, γιατί δεν έτρεξαν αυτοί οι ίδιοι να κτυπήσουν τους Γερμανούς,  αλλά περίμεναν τους άλλους να το κάνουν.


Σημειώνεται πάντως ότι λίγες μόνο μέρες πριν από την Γερμανική εξόρμηση στο Ανατολικό Σέλινο, έγινε  η τρομερή καταστροφή σε πλήθος από χωριά στην ευρύτερη περιοχή της Βιάννου στον νομό Ηρακλείου. Δηλαδή  στις 14, 15 και 16 Σεπτεµβρίου του 1943. Τότε  5000 περίπου στρατιώτες του κατακτητή έζωσαν τα χωριά της Βιάννου και εξόντωσαν 325 άνδρες, καθώς και άλλους 126 άνδρες στα χωριά της επαρχίας Ιεράπετρας. Σε συνέχεια ανατίναξαν µε δυναµίτες τα σπίτια και έκαψαν τα χωριά. Οι χιτλερικοί εκτέλεσαν 461 στην επαρχία Βιάννου, από τα χωριά Κεφαλόβρυση, Άγιος Βασίλειος, Αµιρά, Άνω Βιάννο, Βαχό, Καλάµι, Κάτω Βιάννο, Κρεββατά, Πεύκο, Κάτω Σύµη, Συκολόγο, Χόνδρο και στην  Ιεράπετρα, από τα χωριά Γδόχια, Μάλες, Μουρνιές, Μύθοι, Μύρτο, Πάρσα, Ριζά και Χριστό. Αφορμή της καταστροφής αυτής ήταν μια σύγκρουση ανταρτών και γερμανικών δυνάμεων.
  
Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα παραπάνω γεγονότα, πάτησε τις επώμενες λέξεις  Κινήσεις Κ. Μπασιά   (περίπτωση 3 στην σελίδα αυτή)



Στην πάνω φωτογραφία φαίνεται ότι απέμεινε από την φάμπρικα του Κωνσταντίνου Μπασιά, μετά από την καταστροφή της στις 30-9-1943 από τους Γερμανούς, όπως είναι το έτος 2010. Φάμπρικα είναι το κτίριο και τα μηχανήματα μέσα σε αυτό, που παλαιά χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι των χωριών για να βγάλουν το λάδι από τις ελιές.  Δηλαδή εκτός από την κατοικία του Κ. Μπασιά καταστράφηκε εντελώς και η φάμπρικα του.

Η μάχη της Αχλάδας
           Οι ισχυρότατες Γερμανικές δυνάμεις μετά την ολοκληρωτική  καταστροφή των τριών χωριών Μονής -Λειβαδά και Κουστογέρακου  έμειναν στην περιοχή για περίπου ένα μήνα. Στον μήνα αυτό προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές και  αρπαγές υλικών. Η επιθυμία λοιπόν των κατοίκων της περιοχής, που είχαν μεταβεί σε γειτονικά χωριά σαν πρόσφυγες και υπέφεραν τα πάνδεινα  ήταν να βρουν ευκαιρία και  να τιμωρήσουν τον εχθρό για τις ενέργειες του και τις καταστροφές που τους προξένησε. Πράγματι η ευκαιρία δόθηκε λίγο καιρό μετά. Ο Κ. Μπασιάς και άνδρες του ανταρτικού Σώματός του μαζί με άνδρες του Αγγλικού φυλακίου έλαβαν μέρος 50 μέρες μετά την καταστροφή των τριών χωριών, και συγκεκριμένα στις 19-11-1943, στην μάχη με τους Γερμανούς στην Αχλάδα, περιοχή που βρίσκεται πάνω από το Κουστογέρακο. Τότε σκοτώθηκαν 19 Γερμανοί στρατιώτες.

            Ας δούμε όμως πως περιγράφει τα γεγονότα συνοπτικά, η Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης  στο Νομό Χανίων, στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 19-4-2016 αλλά και στα "Σελινιώτικα Νέα" στις 30-3-2016. 
           «Κατά τη μεγάλη γερμανική εξόρμηση που έγινε στις 30-9-1943 στην περιοχή των χωριών της κοινότητας Σούγιας, ο Νεοζηλανδός Βασίλης απουσίαζε από το αγγλικό φυλάκιο όπως και ο Αλέκος. Είχαν μεταβεί από την περιοχή που είχαν την έδρα τους στην επαρχία Αποκορώνου και προς τον Νομό Ρεθύμνης. Μετά την καταστροφή των χωριών αυτών ο Πέρκινς επανήλθε τα τέλη Οκτωβρίου 1943 στην περιοχή της Μαδάρας πάνω από το Κουστογέρακο, όπου δημιουργήθηκε ξανά  αγγλικό  φυλάκιο  στη θέση Ακονιζιά  και ανέλαβε την αρχηγία του. Αποτελείτο από λίγους άνδρες που καταγόντουσαν κυρίως από τη γύρω περιοχή. Το φυλάκιο αυτό σχεδόν αμέσως μετά τη δημιουργία του έγινε μικτό, αφού εγκαταστάθηκαν μαζί του και μερικοί άνδρες από το ανταρτικό σώμα του Κωστ. Μπασιά. Το φυλάκιο παρέμεινε ως μικτό για μόνο περίπου είκοσι μέρες, δηλαδή μέχρι λίγο μετά τη μάχη της Αχλάδας που έγινε στις 19-11-1943. Ο αριθμός των ανδρών του μικτού φυλακίου ήταν περιορισμένος επειδή λόγω της ελλείψεως τροφίμων δεν μπορούσαν να συντηρηθούν περισσότεροι. Ετσι ο αριθμός αυτός ήταν περίπου 20 με 25  άτομα.
Κατά τη μάχη της Αχλάδας οι αντάρτες του μικτού φυλακίου αντιμετώπισαν 19 Γερμανο-Ιταλούς στρατιώτες που ήρθαν στην περιοχή της Αχλάδας για να κλέψουν πρόβατα. Αφού ειδοποιήθηκαν οι αντάρτες  για την έλευση του γερμανικού αυτού τμήματος, έτρεξαν όλοι τους στην περιοχή της Αχλάδας και μετά από συμπλοκή που έγινε μεταξύ τους, κατά την οποία λίγοι Γερμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν, κατόρθωσαν να εγκλωβίσουν τους υπόλοιπους στο κτήριο του εκεί υπάρχοντος τυροκομείου. Με τη βοήθεια χειροβομβίδων που τους έρριψαν από τρύπες που έκαναν στην οροφή,  τους ανάγκασαν να παραδοθούν. Οι αντάρτες περιποιήθηκαν τους συλληφθέντες στρατιώτες. Φώναξαν μάλιστα και έναν γιατρό για να φροντίσει τα τραύματά τους και προγραμμάτιζαν να τους στείλουν στη Μέση Ανατολή με πλωτό μέσο. Όμως σχεδόν αμέσως ολόκληρη η περιοχή περικυκλώθηκε από χιλιάδες Γερμανούς στρατιώτες που έψαχναν το γερμανικό τμήμα που δεν γνώριζαν την τύχη του. Ετσι ο Νεοζηλανδός και οι Ελληνες αντάρτες αναγκάστηκαν να τους εξαφανίσουν μετά από συνεννόηση που είχαν μέσω του ασυρμάτου, με το Συμμαχικό στρατηγείο, προκειμένου να μπορέσουν να διασωθούν και οι ίδιοι και για να μην προδώσουν τις θέσεις τους. Οι άνδρες που έμειναν στην περιοχή σώθηκαν σαν από θαύμα από τους πολυπληθείς Γερμανούς στρατιώτες που έψαχναν να βρουν τους στρατιώτες που είχαν χάσει, λόγω της πυκνής ομίχλης.»
         Για περισσότερες λεπτομέρειες πάτησε τις επώμενες λέξεις Μάχη στην Αχλάδα και εξέτασε την περίπτωση β)

Ο τραυματισμός
          Ο Κων/νος Μπασιάς τραυματίστηκε κοντά στην περιοχή Αποπηγάδι σε συμπλοκή που είχαν μερικοί άνδρες του Σώματος του με Γερμανούς, τον χειμώνα του 1944. Πληγωμένος περιφέρεται σε διάφορα μέρη της επαρχίας Σελίνου αλλά και σε άλλες επαρχίες προσπαθώντας να ξεφύγει από τους κατακτητές και τους πληροφοριοδότες τους. Οι συχνές μετακινήσεις του και η έλλειψη φαρμάκων επιδεινώνουν τον τραυματισμό του, η πληγή μολύνεται σοβαρά και κινδυνεύει με ακρωτηριασμό του ποδιού του. Κατορθώνει να ξεφύγει τρεις φορές από τους Γερμανούς οι οποίοι είχαν καταφέρει να μάθουν που ήταν και είχαν έλθει στην περιοχή που βρισκόταν για να τον συλλάβουν.


Κατά το πρώτο διάστημα μετά τον τραυματισμό του,  του προσφέρθηκε βοήθεια στα χωριά Ασφεντυλές, Προδρόμι, Τεμένια και Σκάφη. Στην συνέχεια στα χωριά Επανοχώρι, Παλαιά Ρούματα,  που ήταν παντρεμένη η αδελφή του Γεωργία (νύφη του παπά Αντώνη  Δημητριάδη), την Αγία Ειρήνη κ.τ.λ. Από το χωριό Επανοχώρι πολλοί άνδρες ανήκαν στο ανταρτικό σώμα του Κ. Μπασιά,  από διάφορες οικογένειες (Μπασιάδες, Κοκολάκηδες, Σαρτζετάκηδες, Κομπιτσάκηδες, Καλαμαράκηδες και άλλες). Επίσης οι οικογένειες Παπαγιαννάκη στο χωριό αυτό , τα μέλη των οποίων  ήταν οργανωμένα στο ανταρτικό σώμα του Κωστ. Μπασιά, προσέφεραν μεγάλη βοήθεια τόσο στο αντιστασιακό του έργο,  όσο και στην περιφερόμενη ανά τα χωριά του Σελίνου οικογένεια του μετά την ολοκληρωτική καταστροφή του σπιτιού της στο χωριό Μονή. Σύμφωνα με σημείωμα  του Κωστ. Παπαγιαννάκη, ο ίδιος επί 15 μέρες περίπου τον περιέθαλπτε στην γειτονιά Μαραγγιανά του Επανοχωρίου στο σπίτι της οικογενείας του, τότε που ήταν πληγωμένος, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας για αιφνίδια γερμανική επιδρομή. Επίσης ο αδελφός του Μανώλης Παπαγιαννάκης, μας διηγήθηκε για μια τέτοια επιδρομή που έγινε στο σπίτι του, από  μια ομάδα γερμανών, που όμως δεν πρόλαβαν να βρούν  τίποτα, ούτε και  τον υπάρχοντα εκεί οπλισμό, αφού μόλις που πρόλαβε και τον έκρυψε.

Μια εικόνα των δυσκολιών που αντιμετώπισε  την περίοδο εκείνη που ήταν τραυματίας,  το πως δηλαδή αντιμετώπισε απρόβλεπτες και επικίνδυνες καταστάσεις, καθώς επίσης στοιχεία για την συνεργασία που είχε ο Κ. Μπασιάς με άνδρες όχι μόνο της ΕΟΚ αλλά και του ΕΑΜ όταν αυτό ήταν αναγκαίο,  δίνεται επιλέγοντας τις επώμενες λέξεις Προβλήματα και δυσκολίες  
Εκεί αναφέρεται το πως σώθηκε σε μια από τις περιπτώσεις που  οι Γερμανοί ήλθαν στην περιοχή που βρισκόταν στο χωριό Παλαιά Ρούματα (περίπτωση 2 στην σελίδα αυτή).

 Η συνεργασία του Κ. Μπασιά με άλλους αντιστασιακούς          
 Ο Κωνστ. Μπασιάς συνεργάστηκε για την εκτέλεση του έργου του, εκτός από τους άνδρες του σώματος του, και με στελέχη αλλά και τους απλούς αντάρτες  της  ΕΟΚ άλλων αντάρτικων ομάδων. Επίσης,  όταν αυτό ήταν απαραίτητο, συνεργάστηκε και με πολλούς άνδρες του ΕΑΜ. Συνεργάστηκε ακόμη (27) και με τους απεσταλμένους στην Κρήτη από την Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο και το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, Έλληνες και Συμμάχους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Ως παράδειγμα Ελλήνων αναφέρονται οι λοχαγοί Γεωργ. Ταβερναράκης και Ανδρέας Βαρδουλάκης. Ως παράδειγμα συμμάχων αναφέρονται ο Άγγλος ταγματάρχης Διονύσης Τσικλητήρας ( Major D. Ciclitira ) , ο Άγγλος ταγματάρχης Αλέκος ( Major Xan Fielding Φίλντιγκ), ο Άγγλος λοχαγός Τζών Στάνλεη ( John Stanley ), ο Άγγλος υπολογαχός Πήκοτ ( Peacock η Νίκος), ο Νεοζηλανδός Βασίλης που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με γερμανικό απόσπασμα το 1944 κοντά τον Ομαλό των Χανίων             ( Dudley Perkins Πέρκινς  ) και πολλοί άλλοι.

Ο αρχηγός Κωνσταντίνος Μπασιάς με τον άγγλο λοχαγό Τζών Στάνλεϋ (John Stanley)
Διοικητή της Συμμαχικής Υπηρεσίας  Inter Service Liaision  Department (ILSD), γνωστό περισσότερο με το όνομα Τζών η Γιάννης.

Η σύμπτυξη των Γερμανών γύρω από τα Χανιά
         Κατά το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1944 οι αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ και ΕΟΚ, εντείνουν τις προσπάθειες τους για την οργάνωση των ενόπλων τους τμημάτων. Η συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 1944 ήταν να συγκροτηθεί ένα κοινό σύνταγμα από τους άνδρες και των δύο παραπάνω οργανώσεων. Όμως η απόφαση αυτή τελικά δεν υλοποιείται και δημιουργούνται δύο συντάγματα, ένα του ΕΛΑΣ και ένα της ΕΟΚ. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δημιούργησαν και Μεραρχία. Κάθε Σύνταγμα  του ΕΛΑΣ η της ΕΟΚ αποτελείτο από τάγματα, λόχους κτλ ανταρτών. Την περίοδο εκείνη αποφασίστηκε η δημιουργία του Τάγματος Σελίνου στα πλαίσια της ΕΟΚ. Ο Κωστ. Μπασιάς μαζί με μερικούς άλλους συνεπαρχιώτες του δραστηριοποιούνται για την συγκρότηση και την οργάνωση του Τάγματος Σελίνου, που αποτελείτο από εκατοντάδες άνδρες.
Την διοίκηση του τάγματος Σελίνου αρχικά ανέλαβε ο ταγματάρχης Ιωάννης Μαρκετάκης και μετά από αυτόν οι επίσης αξιωματικοί  Σεργεντάνης Αντώνιος και Σεργεντάνης Εμμανουήλ.

Τον Οκτώβριο του 1944, ο πόλεμος στην χώρα μας έχει σχεδόν τελειώσει και οι Γερμανοί και Ιταλοί έχουν αποχωρήσει από την υπόλοιπη Κρήτη. Τότε 14000 περίπου πάνοπλοι Γερμανοί στρατιώτες παραμένουν σε μια στενή εδαφική λωρίδα κοντά στα Χανιά. Τα ένοπλα τμήματα των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΟΚ και ΕΑΜ ανέλαβαν τομείς απέναντι στον εχθρό προκειμένου να τον επιτηρούν μέχρις ότου αποχωρήσει από την Κρήτη.

Ο Κ. Μπασιάς με μέρος από τους άνδρες του σώματος του ( δεν μπορούσαν να πάνε πολλοί λόγω των πολύ περιορισμένων δυνατοτήτων διατροφής), μεταβαίνει τις πρώτες μέρες του Οκτωβρίου του 1944 στην περιοχή της επαρχίας Κυδωνίας και εντάσσεται στο Σύνταγμα της Ε.Ο.Κ., στο οποίο λίγο αργότερα έγινε διοικητής ο συνταγματάρχης Αντώνιος Παπαδάκης. Εκεί αναλαμβάνει τομέα επιτήρησης των Γερμανοϊταλών στρατιωτών στην περιοχή Χλιαρού-Σκορδαλού. Σχετικά ο Στρατηγός Νικόλαος Παπαδάκης, στρατιωτικός και πολιτικός διοικητής τότε της ελεύθερης περιοχής της Κρήτης αναφέρει (28)
«ωργανώθη το ανεξάρτητον Σύνταγμα Χανίων, από τας δυνάμεις της ΕΟΚ με έδραν τους Λάκκους και με διοικητήν τον Συνταγματάρχην κ. Παπαδάκην Αντώνιον και Εμμανουήλ Νικολούδην Υποδιοικητήν. Εις το Σύνταγμα τούτο καθωρίσθη τομεύς από Μεσκλά συμπεριλαμβανομένων και προς δυσμάς, κατελήφθη δε από τας δυνάμεις του Τάγματος Βελεγρή Ιωάννου, των Λόχων Παπήλαρη Γεωργίου και Φεραρόλη Κων/νου, καπετάν Ελευθερίου Βολάνη, καπετάν Μπασιά Κων/νου....»
Ο Κων/νος Μπασιάς αφού για ένα διάστημα ήταν διοικητής του 5ου λόχου (29) στο τάγμα της επαρχίας Κυδωνίας, στην συνέχεια ανέλαβε την διοίκηση ανεξαρτήτου αντάρτικης ομάδας απ' ευθείας εξαρτώμενης από το Σύνταγμα της ΕΟΚ (30).

Η μάχη της 15-10-1944
          Στις 15-10-1944 οι Γερμανοϊταλοί εξόρμησαν με μεγάλες δυνάμεις εναντίον των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην περιοχή Μυλωνιανών- Βαρυπέτρου και της ΕΟΚ στην περιοχή του Φουρνέ . Στην μάχη που έγινε τότε και στην οποία η αντάρτικη ομάδα του Κων. Μπασιά υπερασπιζόταν θέσεις κοντά στο Φουρνέ, σκοτώθηκε ο Μαρκουλάκης Φραγγιός από την Κάνδανο, πολυβολητής της ομάδας του.
Παρουσιάζεται παρακάτω η έκθεση του ταγματάρχη Ιωάννη Βελεγρή, διοικητή του Τάγματος Κυδωνίας, που ανήκε στο σύνταγμα της ΕΟΚ, στην οποία γράφει όσα συνέβησαν τότε στην ευρύτερη περιοχή του Φουρνέ στην οποία ευρίσκοντο οι δυνάμεις του. Για όσα συνέβησαν στην περιοχή των Μυλωνιανών-Βαρυπέτρου, που ευρίσκοντο οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ , δεν γίνεται εδώ αναφορά,  υπάρχουν όμως αναφορές σε  βιβλία η δημοσιεύματα. :

Εκθεσις Πεπραγμένων Επιχειρήσεων 15ης Οκτωβρίου 1944
1ου Τάγματος ανεξαρτήτου Συντάγματος της ΕΟΚ (Βελεγρή)

Περί ώραν 16ην της 14ης τρέχοντος μηνός το τάγμα έλαβεν την πληροφορείαν δι' επισήμου εγγράφου του προέδρου της Κοινότητος Αλικιανού, διά μέσου του προέδρου Φουρνέ, ότι οι Γερμανοί είχον λάβει την απόφασιν να ενεργήσουν εξόρμησιν με πιθανήν χρονολογίαν από της αυτής ημέρας μέχρι της 18ης ιδίου μηνός, με σκοπόν να εκκαθαρίσουν την περιοχήν από τα υπάρχοντα ανταρτικά τμήματα.
Κατόπιν της πληροφορίας ταύτης το ημέτερον Τάγμα εδρεύον εν αμυντική καταστάσει Ν. και Ν.Α. του χωρίου Φουρνέ εις Θέσεις:
Ιος λόχος: Κουναλά , ΙΙος λόχος : Σκαλιών ρυάκι, ΙΙΙος λόχος: Πλάκα (οδός Μεσκλών), Τμήμα Μπασιά , εις οδόν Φουρνέ-Λάκκων, Τμήμα Ελευθερίου Βολάνη : εις Ν. Παριφή Σκινέ, ΙΙΙος λόχος : Ν.Δ. Βατολάκου εξέδοσεν την κάτωθι Διαταγήν:
Ο Ιος λόχος θέλει ταχθή αμυντικώς εις θέσιν Κούτσουλο εγκαθιστών προκαλυπτικόν φυλάκειον εις θέσιν Λίδι, καταλείπων ούτω τον Λόχον από ενδεχόμενον αιφνιδιασμόν εκ Φουρνέ και Βαρυπέτρου με εντολήν να αμυνθή και εις περίπτωσιν ισχυράς πιέσεως αμυνόμενος και υπερασπιζόμενος το έδαφος σπιθαμήν πρός σπιθαμήν να αποσυρθή εις την υποδειχθήσαν κυρίως γραμμήν αντιστάσεως ( υψώματα Φλομέ ).
Ο ΙΙος Λόχος μεθ' ενός τμήματος εκ της δυνάμεως Μπασιά να καταλάβη τα υψώματα Α. Φουρνέ ( Λουπί Μουρί ) εγκαθιστών προκαλυπτικά φυλάκια, με εντολήν όταν δεχθή επίθεσιν του εχθρού να αμυνθή πιεζόμενος δε δι' ισχυροτέρων δυνάμεων του εχθρού να αποσυρθή εις την καθωρισθήσαν εκ των προτέρων κυρίως γραμμήν αντιστάσεως, ( Φλομέ ).
Η υπόλοιπος δύναμις Μπασιά να καταλάβη την θέσιν Μπούτι και να καλύψει το υφιστάμενον μεταξύ ΙΙου και ΙΙΙου λόχου κενόν, επιτηρών την ημιονικήν οδόν Φουρνέ - Θερίσσου.
Ο ΙΙΙος λόχος να καταλάβη τα υψώματα Μοντικιδέ, επιτηρών την οδόν Φουρνέ - Μεσκλών - Θερίσσου , αναμένων προφορικάς διαταγάς του Τάγματος αναλόγως της εξελίξεως των επιχειρήσεων. Ανάλογοι διαταγαί εδόθησαν εις το Τμήμα Ελευθ. Βολάνη και τον ΙΙΙον λόχον.
Την πρωίαν της 15ης και περί ώραν 4ην εθεάθην μεγάλος αριθμός αυτοκινήτων κατευθυνομένων εις Φουρνέ , ως και δυό τάνκ άτινα εστάθμευσαν εκατέρωθεν της γεφύρας. Περί την 5ην πρωινήν ήρξετο η εκδήλωσις της επιθέσεως διά της ρίψεως βολών ολμοβόλων εναντίον των θέσεων του Ιου, ΙΙου, ΙΙΙου Λόχων και του Τμήματος Μπασιά, την βολήν ταύτην επικολούθησεν η εξόρμησις του εχθρικού Πεζικού εις τον τομέαν Ιου και ΙΙου Λόχου. Μετά την βολήν των ολμοβόλων ο εχθρός επετέθη κατά του πρώτου και ΙΙου λόχου με κέντρον βάρους της επιθέσεως τον Ιον λόχον. Οταν τα εχθρικά τμήματα έφθασαν εις ακτίνα βολής του Ιου λόχου, εβλήθησαν και καθηλώθησαν πρό της τοποθεσίας Κούτσουλο , συγχρόνως ο εχθρός εβλήθη διά πλευρικών πυρών του ΙΙου λόχου και ΙΙΙ. Μετά την καθήλωσιν του ο εχθρός εζήτησεν διά φωτοβολίδων ενίσχυσιν πυρός πυροβολικού. Ούτως μετά παρέλευσιν ολίγων λεπτών ο εχθρός ήρξατο καταιγιστικήν βολήν πυροβολικού εις τον τομέαν του Ιου λόχου. Παρά την καταιγιστικήν βολήν ταύτην και τα δραστικά πυρά του εχθρικού Πεζικού οι άνδρες του Ιου λόχου ημύνοντο ανδρείως κρατήσαντες ακλώνιτοι τας θέσεις των επί δύωρον. Διά της επιδειχθήσης ακλωνίτου ανδρείας των ανδρών του ανωτέρω λόχου κατορθώθη η διάσωσις του παλαιμάχου Ταγματάρχου κ. Εμμ. Νικολούδη μετά της φρουράς της σημαίας του Σ/τος εκ της προκεχωρημένης θέσεως εις ην ευρέθησαν. Εις την φάσιν ταύτην της μάχης διεκρίθησαν διά της απαραμίλλου αυτοθυσίας των οι οπλοβολιταί Καντιδάκης Γεώργιος , ο λοχίας Σκουλάς Εμμαν. και Κοκολάκης Στέφανος μετά των υπ' αυτών ανδρών Σκουλά Αντωνίου , Γαροφαλάκη Ν., Τζοτζολάκη Αλέκου , Μαλινδρέτου Χαραλάμπου , Φεραρόλη Δημητρίου , Μαναρώλη Ξενοφών και Φιλιππάκη Εμμ. Ο εχθρός ενισχυθείς ενέτινεν τας προσπαθείας του υποστηριζόμενος υπό του πυροβολικού, επετέθη και ούτω ηναγκάσθη ο λόχος πρό της ισχυράς ταύτης πιέσεως να αποσυρθή εις την υπό του Τάγματος καθωρισθήσαν δευτέρα γραμμήν αντιστάσεως, υποστηριζόμενος διά πλευρικών πυρών του ΙΙ λόχου και ΙΙΙου. Κατά την υποστήριξιν ταύτην επεδείξαντο εξαιρετικήν δράσιν και ικανότητα οι οπλοπολυβολιταί Σταματάκης Ιωάννης και εκ του Τμήματος Μπασιά ο τολμηρός Παυλάκης Ιωάννης. Ο εχθρός καταλαβών την πρώτην γραμμήν αντιστάσεως του Ιου λόχου, καθηλώθη επ' αυτής και υπεχρεώθη και πάλιν εις αίτησιν ενισχύσεως πυρών πυροβολικού και ολμοβόλων ά ήρξατο βάλοντα εναντίον της δευτέρας γραμμής αντιστάσεως. Η δευτέρα αύτη φάσις του αγώνος διαρκέσασα περί τας δύο ώρας και πλέον, είχεν ως σκοπόν και αποτέλεσμα να αποφευχθή η κύκλωσις ολοκλήρου του ΙΙΙου Τάγματος του 14ου Σ/τος μαχομένου εις το δεξιόν του Ιου Λόχου. Τμήματα δε του ΙΙΙου τάγματος ευρεθέντα εν υποχωρήσει εις το δεξιόν του λόχου συνεκρατήθησαν και ενεψυχώθησαν υπό των Ηρωικώς μαχομένων Ταγματαρχών Νικολούδη Εμμαν. και Βολάνη Ιακώβου και κατέλαβον υποδειχθήσας θέσεις. Εις την θέσιν ταύτην ο Ιος λόχος εξακολουθών να φέρη το βάρος της επιθέσεως όχι μόνον εκράτησεν τας θέσεις του αλλά και ηνάγκασεν τον εχθρόν να καμφθή πρός στιγμήν και να ζητήση και αύθις ετέρας ενισχύσεις Πεζικού και Πυροβολικού. Μετά την άφιξιν των ενισχύσεων του εχθρού ο Ιος λόχος ηναγκάσθη να αποσυρθή εις την υπό του Τάγματος καθορισθείσαν τρίτην γραμμήν αντιστάσεως ( Φλομέ ).Την θέσιν ταύτην κατέλαβων ο Ιος και ΙΙος λόχος και η συγκρατηθείσα μικρά δύναμις του ΙΙΙου Τάγματος 14ου Σ/τος , υποστηρίξαντες την υποχώρησιν ολοκλήρου του ΙΙΙου Τάγματος εν διαλύσει εις Θέρισον. Κατά την φάσιν ταύτην ο εχθρός διαθέσας ισχυρότατα εύστοχα πυρά Πεζικού και βαρέως Πυροβολικού έβαλεν καταιγιστικώς κατά των θέσεων μας εις άς οι λόχοι ημύνθησαν ηρωικώτατα επί 2 1/2 ώρας, οπότε περί ώραν 13ην ηναγκάσθημεν μη δυνάμενοι να αντιμετωπίσωμεν τα καταιγιστικά πυρά του βαρέως Πυροβολικού του εχθρού να αποσυρθώμεν Νοτιότερον. Καθ' 'ολας ταύτας τας φάσεις του αγώνος ο Διοικητής του Ιου Λόχου Φεραρόλης Κωσ/νος επεδείξατο διοικητικήν ικανότητα και ανδρείαν απαράμιλλον, αυτοθυσίαν εξαιρετικήν, κατευθύνων τον αγώνα και εμψυχώνων συνεχώς τους άνδρας, ώστε διά του παραδείγματος του να εξελειχθή ικανοποιητικώς υπέρ ημών ο αγών παρά την ανεπάρκειαν πολεμικών μέσων. Επίσης διεκρίθησαν δι' ικανότητα και ανδρείαν κατά την τρίτην φάσιν του αγώνος και ο διοικητής του ΙΙους Λόχου Εφεδρ. Υπολ/γός Σπανουδάκης Χαράλ. και Παπαδάκης Μιχ. έφεδ. ανθυπ/χος, ο Επιλοχίας Λιονάκης Κωστ., οι λοχίαι Σκουλάς  Εμμ.,  Κολομβάκης Στυλ. Καμισάκης Μιχαήλ, ο Δεκαν. Δημητρουλάκης Νικόλ. και οι στρατιώται Βολάνης Γεώργιος , Κουρουπάκης  Κυρ., Παπουτσάκης Νικόλ., Γαμπάκης Εμμ., Κωστάκης  Εμμ., Καλφάκης Εμμ., Βουράκης  Γεώργιος, και γενικώς άπαντες οι άνδρες των λόχων του τάγματος επεδείξαντο απαράμιλλον ηρωισμόν και αυτοθυσίαν. Οσαύτως το τμήμα Μπασιά και ο ΙΙΙος λόχος Παπύλαρη εκράτησαν τας υποδειχθήσας εκ των πρωτέρων υπό του Τάγματος θέσεις του καίτοι εβλήθησαν υπό του Πυροβολικού, επιδείξαντες διοικητικήν ικανότητα και επίγνωσιν των καθηκόντων των.
Ελησμόνησα ότι εκ των ανδρών του ΙΙΙου λόχου Παπύλαρη Γεωρ. διεκρίθησαν οι υπαξ/κοί Μπατάκης Εμμ. Μακρακάκης Γεώρ. ως και οι στρατ. Τσιραντωνάκης Στρατινάκης και Κοντουδάκης και εν γένει άπαντες οι άνδρες του λόχου. Καθ' όλην την διάρκειαν του αγώνος το Τάγμα έσχεν ένα (1) νεκρόν εκ των ανδρών του τμήματος Μπασιά εκ Κανδάνου Σελίνου Μαρκουλάκη - Φραγκιού όστις και εκηδεύθη εις νεκροταφείον Μεσκλών τιμητικώς. Αι απώλειαι του εχθρού δεν εξηκριβώθησαν εισέτι πλήρως. Ο εχθρός απεσύρθη εις την πρώτην γραμμήν αντιστάσεως.
Κάπου 16η Οκτωβρίου 1944
Ο Διοικητής του Τάγματος
(Υπογρ.) Βελεγρής
Ταγ/ρχης (43)

Ο προαναφερθείς Στρατηγός Νικόλαος Παπαδάκης, Πολιτικός και Στρατιωτικός Διοικητής τότε της ελεύθερης περιοχής της Κρήτης, σε ημερήσια διαταγή του με ημερομηνία 4-1-1945, με την οποία απένειμε ηθικές αμοιβές σε διακριθέντες στην μάχη αυτή, αναφέρει μεταξύ άλλων:
«VII. Ποιούμεν εύφημον μνείαν εις τους κάτωθι δια την συμβολήν των εις την αισίαν έκβασιν της μάχης. 1)έφ. εκ μονίμων Ταγ/ρχην Πεζικού Βελεγρήν Ιωάννην, 2)εφ. εκ μονίμων Ταγ/ρχην Πεζικού Νικολούδην Εμμανουήλ, 3) εφ. εκ μονίμων Ταγ/ρχην Πεζικού Βολάνην Ιάκωβον 4) εφ. εξ εφέδρων Υπολ/γόν Πεζικού Σπανουδάκην Χαράλαμπον, 5) εφ. εξ εφέδρων Υπολ/γον Πυροβολικού Παπύλαρην Γεώργιον, 6) εφ. εξ εφέδρων Ανθυπομοίραρχον Παπαδάκην Μιχαήλ, 7) Καπετάνιον Μπασιάν Κων....» (31).

Κατά την περίοδο της παραμονής του σώματος του Κων. Μπασιά στην περιοχή  -μέχρι και την απελευθέρωση του νησιού στα τέλη Μαΐου 1945-  η δραστηριότητα των ανδρών του ήταν κυρίως στις περιοχές Χλιαρού, Φουρνέ, Σκορδαλού, Καράνου, Σκηνέ, Μεσκλά, Λάκκοι κ.τ.λ. του νομού Χανίων. Σε αυτό το χρονικό διάστημα το Σώμα του συμμετείχε σε συμπλοκές και επεισόδια με τους γερμανοϊταλούς που ευρίσκοντο στην περιοχή. Είχε στενή συνεργασία με τον διοικητή του Συντάγματος της ΕΟΚ συνταγματάρχη Αντώνιο Παπαδάκη, τους ταγματάρχες Νικολούδη και Βελεγρή , τους αρχηγούς αντάρτικων ομάδων Ελευθέριο Βολάνη και Γεώργιο Γαλάνη, που διακρίθηκαν για την δράση τους κατά την Μάχη της Κρήτης αλλά και αργότερα στην Εθνική Αντίσταση, και άλλους πολλούς. Το τελευταίο διάστημα της κατοχικής περιόδου υπαγόταν στο 3ο συγκρότημα αντάρτικων ομάδων υπό τον Μανώλη Νικολούδη (32) και ήταν αρχηγός ανεξαρτήτου ομάδας ανταρτών.


Οι αρχηγοί Κωνστ. Μπασιάς (πρώτος από αριστερά) και Ελευθ. Βολάνης (δεύτερος από αριστερά), μπροστά από άνδρες των ανταρτικών τους ομάδων.

Οι απώλειες του ανταρτικού σώματος
        Πρέπει  να αναφερθεί ότι το Αντάρτικο Σώμα του Κωστ. Μπασιά είχε πολλές απώλειες. Πολλοί από τους γενναίους άνδρες που συνεργάστηκαν μαζί του είτε στην διοργάνωση δικτύου για φυγάδευση συμμάχων στρατιωτικών στην Μέση Ανατολή, είτε στην βοήθεια σε κρατουμένους στις φυλακές, είτε σε διάφορες άλλες ενέργειες εναντίον των κατακτητών, συνεργαζόμενοι με το Ανταρτικό του Σώμα, σκοτώθηκαν η μεταφέρθηκαν σαν όμηροι στην Γερμανία όπου και πέθαναν.
Αναφέρονται μερικοί:
Αντώνιος Μπασιάς από Πρινέ. Πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Γερμανία.
Βαγιάκης Εμμανουήλ από Μονή. Σκοτώθηκε από τους Γερμανούς στις 30-9-1943.
Σταυριανουδάκης Αριστείδης από Μονή. Σκοτώθηκε  από τους Γερμανούς στις 2-10-1943.      
Καλαμαράκης Ευάγγελος από κοινότητα Επανωχωρίου. Πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Γερμανία. 
Καλαμαράκης Ευτύχιος από κοινότητα Επανωχωρίου.  Πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Γερμανία.               
Βιττωράκης Θερμιστοκλής από Ροδοβάνι. Πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Γερμανία.
Μαρκουλάκης Φραγγιός από Κάνδανο.  Σκοτώθηκε στην μάχη  με τους Γερμανούς στον Φουρνέ Κυδωνίας, στις 15-10-1944.

 Σε μια κατάσταση στο αρχείο του Κ. Μπασιά αναγράφονται 26 συνολικά άτομα που σκοτώθηκαν στις εξορμήσεις των Γερμανικών στρατευμάτων στο Σέλινο, τον Σεπτέμβριο του 1941, τον Σεπτέμβριο του 1943, τον Φεβρουάριο του 1944, αλλά και στις άλλες περιόδους της Γερμανικής κατοχής, που ανήκαν η συνεργάστηκαν στενά με τις ανταρτικές ομάδες του Κωστ. Μπασιά στην αντίσταση και έχασαν την ζωή τους από τους κατακτητές.

Οι απώλειες από την οικογένεια του
        Πολλούς νεκρούς όμως στην διάρκεια του πολέμου και της κατοχής είχε και η ίδια η οικογένεια του Κων/νου Μπασιά. Εκτός από τον αδελφό του λοχαγό-καθηγητή Αντώνη Μπασιά, που όπως προαναφέρθηκε σκοτώθηκε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, στην Αλβανία σκοτώθηκε επίσης στον ίδιο πόλεμο και ο εξάδελφος του Μανώλης Σταμ. Μπασιάς από το Επανωχώρι, ενώ ο εξάδελφος και στενός του συνεργάτης στο Αντάρτικο Σώμα του Αντώνης Ιωάν. Μπασιάς, από τον Πρινέ Σελίνου, συνελήφθη στην Γερμανική εξόρμηση της 10-2-1944 και οδηγήθηκε όμηρος στα Ναζιστικά Στρατόπεδα της Γερμανίας όπου και πέθανε. Οι Γερμανοί εκτέλεσαν και τον αδελφό της γυναίκας του, τον Μανώλη Βαγιάκη, από το χωριό Μονή, στις 30-9-1943, ενώ ο νεαρός σε ηλικία Κωστής Βαγιάκης, αδελφός και αυτός της γυναίκας του, πέθανε από τις κακουχίες στις αρχές του 1944 στο χωριό Ροδοβάνι Σελίνου. (Είχε προηγηθεί η ολοκληρωτική καταστροφή του σπιτιού του από τους κατακτητές και η αναγκαστική διαμονή του στην ύπαιθρο κατά τον χειμώνα που ακολούθησε. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό και με τις άλλες κακουχίες και στερήσεις που πέρασε, τον έκαναν να αρρωστήσει σοβαρά και να πεθάνει.)

Ο  Αντώνης Μπασιάς


Μανώλης Μπασιάς του Σταματίου


 Ο Αντώνιος Ιωάννου Μπασιάς από το χωριό Πρινές .

Ο Εμμανουήλ Βαγιάκης, αδελφός της συζύγου του Κωνστ. Μπασιά



(Για τον Κωστή Βαγιάκη δυστυχώς δεν μπορέσαμε μέχρι σήμερα
να βρούμε φωτογραφία του)

Η αναγνώριση της αντιστασιακής δράσεως
          Η Ελληνική Κυβέρνηση με διάταγμα της, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Κυβέρνησης με αριθμό 316/5-11-1952 τ. Α! αναγνώρισε επίσημα διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις στην Κρήτη. Με το διάταγμα αυτό στον Νομό Χανίων η αντιστασιακή οργάνωση ΕΟΚ, δεν αναγνωρίστηκε ως ενιαία αλλά ως δύο ξεχωριστές οργανώσεις. Μία ως ΕΟΚ Νομού Χανίων πλην επαρχίας Σελίνου και μία ως ΕΟΚ επαρχίας Σελίνου.
Με το διάταγμα λοιπόν αυτό  αναγνωρίστηκε ότι η ΕΟΚ επαρχίας Σελίνου διοικήθηκε συλλογικά και συγκεκριμένα από τον Κ. Μπασιά, τον Γραμματέα της Νομαρχιακής επιτροπής της ΕΟΚ Ν. Χανίων Ευτύχιο Κοντινάκη και τους Μαρκετάκη Ιωάννη, Σεργεντάνη Εμμ. και Σεργαντάνη Αντώνιο. Οι τρεις τελευταίοι διετέλεσαν για ένα διάστημα ο καθένας διοικητές του Τάγματος Σελίνου.
(Στην ΕΟΚ Νομού Χανίων πλην επαρχίας Σελίνου, αναγνωρίστηκε ότι στην Διοικούσα της Επιτροπή συμμετείχε και ο Εμμανουήλ Μπασιάς.)

Η αντιστασιακή προσφορά του Κωνστ. Μπασιά, εκτός από το επίσημο Ελληνικό Κράτος, αναγνωρίστηκε επίσης και από πολλούς ανθρώπους που είχαν ιδιαίτερο ρόλο στον πόλεμο και στην αντίσταση εναντίον των Γερμανών κατακτητών. Έτσι στο αρχείο  της οικ. Μπασιά υπάρχουν έγγραφα η δημοσιεύματα από τον Αρχιστράτηγο του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής , από Έλληνες και Άγγλους αξιωματικούς που εκπροσωπούσαν την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και το Συμμαχικό Στρατηγείο στην Κρήτη και πολλούς άλλους, είτε επιφανείς είτε απλούς αγωνιστές, που αναφέρονται με τα καλλίτερα λόγια για την προσφορά του στον αγώνα εναντίον των ναζιστών. Ενα παράδειγμα αποτελεί το παρακάτω έγγραφο του Τζάκ Σμίθ-Χιούζ (Jach Smith - Hughes ) Άγγλου ταγματάρχη και για το μεγαλύτερο διάστημα της κατοχής Προϊστάμενου της αρμόδιας υπηρεσίας για την Κρήτη στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής στο Κάιρο (33) ο οποίος μετά τον πόλεμο διετέλεσε και πρόξενος της Βρετανίας στα Χανιά.
Αναφέρει λοιπόν σε ένα έγγραφο του ότι ως συνεργαζόμενος με τους αντάρτες στην Κρήτη κατά την Γερμανική κατοχή  γνωρίζει πως ο Κωστ. Μπασιάς ήταν οργανωτής και αρχηγός ανταρτικού σώματος από το 1942 μέχρι την απελευθέρωση. Επίσης ότι ο Κωστ. Μπασιάς είχε επαφές με τους Βρεττανούς αξιωματικούς που αντιπροσώπευαν το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, καθώς και ότι όλες τις διαταγές του Στρατηγείου αυτού εκτελούσε με επιτυχία.
Συγκεκριμένα αναφέρει:

Βρετανικόν προξενείον
Χανιά 10 Ιουλίου 1945
Ο κάτωθι υπογεγραμμένος, προσωρινόν μέλος της Α. Βρετανικής Μεγαλειότητος Ευρωπαϊκής Εξυπηρετήσεως, πιστοποιώ,ότι γνωρίζω προσωπικώς ως ενεργών Αξιωματικός με τους Αντάρτας εις Κρήτην κατά την κατοχήν των Γερμανών ότι ο Κωνσταντίνος Νικολάου Μπασιάς ήτο Οργανωτής και Αρχηγός Ανταρτικού Σώματος από του 1942 μέχρι της απελευθερώσεως και διετήρει επαφήν και συνεχείς σχέσεις μετά των Βρετανών Αξιωματικών οίτινες αντιπροσώπευον το Γενικόν Στρατηγείον Μ. Ανατολής, άπασαι δε αι εκδιδόμεναι εκάστοτε διαταγαί εκτελούντο μετά προθυμίας και μετ’ ειλικρινείας.
ΣΜΙΘ ΧΙΟΥΖ
Ταγματάρχης Ενεργών Πρόξενος Αντιπρ. Κρήτην


Τι γράφει ο  Στρατηγός Νικόλαος Παπαδάκης,  Στρατιωτικός και Γενικός Διοικητής Κρήτης, που ήταν ελεύθερη από τους Γερμανούς.

 Η Κρήτη είχε σχεδόν όλη απελευθερωθεί από τους κατακτητές κατά τους τελευταίους μήνες  του 1944. Κάτω από την εξουσία των κατακτητών είχε μείνει μόνο, και μέχρι τον Μάιο του 1945 μια  στενή λωρίδα γης που εκτεινόταν από τη Γεωργιούπολη μέχρι τα Νωπήγεια. Στο ελεύθερο λοιπόν τμήμα της Κρήτης είχε οριστεί διοικητής ο στρατηγός Νικ. Παπαδάκης. Σε άρθρο του που δημοσιεύεται σε συνέχειες  στην εφημερίδα «Κρητική Ενότης» , που αρχίζει στις 28-6-1952,  αναφέρει σε φύλλο του Ιουλίου 1952 μεταξύ άλλων:

Το έπος της αυτοθυσίας του 1941
ΠΩΣ ΕΠΟΛΕΜΗΣΑΝ ΟΙ ΗΡΩΪΚΟΙ  ΚΡΗΤΕΣ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ
Δυνάμεις των γερμανών εις Κρήτην και σύμπτυξις εις οχυράν θέσιν των Χανίων

Ο ΘΛΙΒΕΡΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ
Του τέως στρατιωτικού και Γεν. Διοικητού Κρήτης ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΝΙΚΟΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

(Συνέχεια εκ του προηγουμένου)
Πολλαί μάχαι και συγκρούσεις ανταρτών εγένοντο με ισχυρά γερμανικά αποσπάσματα εις τα όρη:
α) Εις την περιοχήν του Ψηλορίτη κατ΄ επανάληψιν των ομάδων του Αρχηγού Πετρακογιώργη και των Ανωγειανών.
β) Εις τα Λασηθιώτικα βουνά μεγάλη μάχη τον Αύγουστον του 1943 ισχυρών δυνάμεων Γερμανών με τας ανταρτικάς δυνάμεις του Αρχηγού Εμμ. Παντουβά.
γ) Εις τον Κρυονερίτην Αγ. Βασιλείου με τας ανταρτικάς ομάδας Ροδακίνου –Καλλικράτη – Ασή Γωνιάς.
δ) Επανηλειμμέναι συγκρούσεις εις τα Λευκά Ορη με ομάδας Καπετάν Κ. Μπασιά
- Ελ. Βολάνη και άλλων.
ε) Εις την Σούδαν και Κουστογέρακον  με τας ανταρτικάς ομάδας των Σελινιωτών κλπ.
στ) Πολλαί επιδρομαί δολιοφθοράς κατ΄αποθηκών, φυλακίων του εχθρού και μέσων μεταφοράς εις διάφορα σημεία της Κρήτης.
(…)





Ο πόλεμος τελείωσε, η προσφορά συνεχίζεται
         Όταν η κατοχή τελείωσε και η Κρήτη απελευθερώθηκε από τους ναζιστές οι πρώτες ελεύθερες ημέρες βρίσκουν το νησί να θρηνεί χιλιάδες νεκρούς, την περιοχή των τριών χωριών Μονής-Λειβαδά και Κουστογεράκου της κοινότητας Σούγιας τελείως κατεστραμμένη και τους κατοίκους της που μέχρι τότε ήταν πρόσφυγες στον ίδιο τους τον τόπο να προσπαθούν να ξαναδώσουν ζωή στα ισοπεδωμένα σπίτια τους. Ο Κων/νος Μπασιάς συνεχίζει τον αγώνα του αυτήν την φορά όχι εναντίον του κατακτητή αλλά εναντίον της καταστροφής και της ερημιάς που άφησε πίσω της η ναζιστική κατοχή. Παρά το ότι ήταν τότε πατέρας 6 παιδιών με ελάχιστα εισοδήματα και οι Γερμανοί είχαν ισοπεδώσει το σπίτι του, όταν οι κάτοικοι της περιοχής του ζητούν να δωρίσει οικόπεδο πέντε στρεμμάτων μέσα στο χωριό Σούγια προκειμένου σε χώρο δέκα στρεμμάτων να κατασκευασθεί το ελαιουργείο- εργοστάσιο (34) που υπάρχει σήμερα εκεί και βοήθησε στην ανάπτυξη της κατεστραμμένης κοινότητας, προέβη σε μια πράξη ευεργεσίας προς τους κατοίκους της περιοχής του και το δέχεται αμέσως. Το συμβόλαιο δωρεάς με αριθμό 6678/23-9-1945 (του συμβολαιογράφου Ι. Κονταδάκη) είναι το πρώτο που μεταγράφηκε το 1945 στο υποθηκοφυλακείο της Κανδάνου το οποίο είχε καταστραφεί το 1941 από τους Γερμανούς.
 


Στην παραπάνω φωτογραφία φαίνεται το ελαιουργείο - εργοστάσιο που κατασκευάστηκε στην Σούγια, μέσα στον χώρο που δωρήθηκε από τον Κωνσταντίνο Μπασιά όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Είναι το μεγάλο κτίριο, που είναι πρώτο από δεξιά στην φωτογραφία, στο πλάι του οποίου υπάρχει μια μικρή βάρκα.


Στην ακριβώς πάνω φωτογραφία φαίνονται παιδιά των κατεστραμμένων χωριών Μονής, Λειβαδά και Κουστογεράκου. Τραβήχτηκε μπροστά στο οικοτροφείο που κατασκευάστηκε στην Σούγια αμέσως μετά την απελευθέρωση για να βοηθηθούν τα παιδιά της κοινότητας Σούγιας. Το δημοτικό σχολείο λειτουργούσε στο οικοτροφείο. Εκεί διέμεναν τα παιδιά και εκεί, έτρωγαν.

Στην πρώτη σειρά, πρώτος από αριστερά και ξυπόλυτος (δηλαδή χωρίς παπούτσια) είναι ο γιός του Κωνστ. Μπασιά. Μπροστά και λίγο δεξιά από τον δάσκαλο Παπαδερό (που είναι πέμπτος από δεξιά στην πίσω σειρά με τους μεγάλους) είναι ο μετέπειτα αντιστράτηγος Μανώλης Μπασιάς.Η φωτογραφία έχει δημοσιευτεί σε πολλές εφημερίδες όπως π.χ. στα Χανιώτικα Νέα στις 18-6-2001.

Να σημειωθεί επίσης ότι ο Κωστ. Μπασιάς παρά το ότι ήταν τότε (στην κατοχή) πατέρας 6 παιδιών, και λόγω της δράσης του εναντίον των κατακτητών είχε χάσει την δουλειά του ως δημόσιος υπάλληλος, την οποία είχε από πριν τον πόλεμο, δηλαδή από το 1931, και επομένως και τον μισθό του, και είχαν καταστραφεί τον Σεπτέμβριο του 1943 ολοκληρωτικά το σπίτι του και τα υπάρχοντα του, δεν δέχθηκε ποτέ να λάβει για τις υπηρεσίες του στον αντιστασιακό αγώνα, καμιά αμοιβή η μισθό από τους συμμάχους, αφού θεωρούσε ότι εκτελούσε το καθήκον του προς την πατρίδα. Η οικογένεια του συντηρήθηκε με την βοήθεια που της προσέφεραν στα διάφορα χωριά, όπου περιφερόντουσαν τα μέλη της ως πρόσφυγες μετά την καταστροφή του σπιτιού του, οι συγγενείς και συνεργάτες του στον αγώνα κατά του κατακτητή. Σχετικά το 1959 αναφέρει: «Καθ’ όλην την διάρκειαν της κατοχής δεν επεδίωξα παρ’ όλας τας στερήσεις εμού και των ανδρών μου, να πάρω μισθόν, και ούτε έλαβα ποτέ.»

Αλλά και ο Γιώργος Αντωνίου Θεοδωράκης, από την Κάνδανο Σελίνου, τέως αστυνομικός, που ως νεαρός που ήταν κατά την Γερμανική κατοχή ανήκε στο Σώμα του Κων. Μπασιά, και βρέθηκε μια μέρα μπροστά σε μια συζήτηση που είχε ο τελευταίος με τον Άγγλο ταγματάρχη Φίλντιγκ η Αλέκο, διηγήθηκε τα εξής για τον Κωστ. Μπασιά:
«Θυμάμαι μια περίπτωση. Του λέει ο Αλέκος [δηλαδή ο αντιπρόσωπος του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στην Δυτική Κρήτη και διοικητής του αγγλικού φυλακίου στην Μαδάρα, ο Φίλντιγκ, βλέποντας τον να κυκλοφορεί με τρύπια άρβυλα].
Βρέ Κώστα, του λέει , πήγαινε πάρε ένα ζευγάρι άρβυλα.
(Ο δε Κωστ. Μπασιάς απάντησε:) Α, η πατρίδα έχει ανάγκες. [δεν χρειάζεται να πάρω καινούργια, και με τα τρύπια άρβυλα κάνω την δουλειά μου]
(...)
Του λέγανε βγάλε τα άρβυλα, τρυπήσανε. (Απαντούσε:) Οχι δεν παίρνω καινούργια άρβυλα. Οχι, έχει ανάγκη η πατρίδα, έχει ανάγκη ο πόλεμος, έχει ανάγκη η συμμαχία. Μέχρι αυτού του σημείου.
Για να μην ζημιώσει τον πόλεμο, την συμμαχία. Επίστευε δηλαδή, κάτι που το έκανε, το πίστευε
Επίστευε ότι κάνει ένα αγώνα, ένα αγώνα για την πατρίδα.»

Η οικογένεια του

Ο Κων/νος Μπασιάς απέκτησε 10 παιδιά, τα περισσότερα από τα οποία, αφού αγωνίστηκε σκληρά, πέτυχε, παρά τις πολύ μεγάλες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπισε, να αποκτήσουν πανεπιστημιακή μόρφωση. Και μάλιστα σε μια εποχή που αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο, όπως πιθανόν είναι στην σημερινή εποχή. Το γεγονός ότι ήσαν πολύ καλοί μαθητές και μάλιστα εδιακρίνοντο για τις επιδόσεις τους στις σπουδές τους, τους έδωσε αυτή την δυνατότητα. (Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι ο ένας του γιος, ο Μανώλης, ο δικηγόρος , είχε περάσει πρώτος στις πανελλήνιες εισαγωγικές εξετάσεις για την Νομική Σχολή Αθηνών). Ο Κωστ. Μπασιάς πέθανε το έτος 1969 σε ηλικία 65 ετών, λίγα χρόνια μετά που πήρε την σύνταξη του από το Δημόσιο όπου εργαζόταν. Οι κακουχίες και οι στερήσεις που είχε υποστεί κατά το τετράχρονο διάστημα της Γερμανικής κατοχής, του είχαν αφήσει τις συνέπειες τους.






ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1)Βλέπε ιστορίες Π. Κριάρη, Ι. Μουρέλλου, Β. Ψιλάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (1931) κτλ.
2) Βλέπε ιστορίες Π. Κριάρη, Ι. Μουρέλλου, Μ. Αναστασάκη κλπ
3)Βλέπε σχετικά έγγραφα και πιστοποιητικά στην συλλογή οικ. Μπασιά, ΙΑΚ κτλ
4) Βλέπε εφημερίδα «Θέρισο» που εξέδιδαν οι επαναστάτες, της 18-8-1905 και της 12-8-1905, βιβλίο Αντ. Μαρή «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το κίνημα του Θερίσου», βιβλίο Γιάννη Καψάλη «Η Επανάσταση του Θερίσου», σελίδα 114, εφημερίδα των Αθηνών «Καιροί» της 18-8-1905 και της 12-3-1905, κτλ
5)Βλέπε εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα» της 17-3-1912, «Παράρτημα της εφημερίδας της Κυβερνήσεως εν Κρήτη», αρ. 25 της 20-3-1912.
6)Βλέπε βιβλίο Γιάννη Καψάλη «Η Επανάσταση του Θερίσου» σελίδα 79-80, βιβλίο Σ. Αποστολάκη «Η Κρητική παράδοση στην ζωή και το έργο του Ελ. Βενιζέλου» Χανιά 1990 σελ. 51,52 κτλ.
7)Συγκεκριμένα όπως γράφει στην ιστορία του ο Ι. Μουρέλλος στις σελίδες 87-88, ο στρατηγός Καφάτος, προσωπάρχης του Ελληνικού Υπουργείου των Στρατιωτικών κατά την περίοδο εκείνη αναφέρει τα παρακάτω: «Το υπόλοιπον του Συντάγματος μετά της Διοικήσεως αυτού (1600-1700) άνδρες κατήλθε περί τα κτίρια των Αγροτικών Φυλακών Αγυιάς.»
8)Βλέπε εκθέσεις Κ. Μπασιά, ιστορία Ι. Μουρέλλου, έκδοση 1950,σελίδες 590,611, ιστορία Γ. Κάββου σελ. 95, ημερ. διαταγή της 16-2-1945 του Ανεξαρτήτου Συντάγματος (της ΕΟΚ) υπογραμμένη από Ταξίαρχο Αντ. Παπαδάκη, αφηγήσεις διαφόρων ατόμων που έζησαν τα γεγονότακ.τ.λ.
9) τον Νοέμβριο 1944
10) Βλέπε αρχείο Νικ. Σκουλά στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, τόμος «Αντίγραφα ιστορικών εγγράφων...», σελίδες 435 και μετά
11)Η οποία υπάρχει στην συλλογή οικ. Μπασιά
12) Αναφορά στο έργο του ταγματάρχη Ραπτόπουλου γίνεται σε πολλά βιβλία, π.χ στο βιβλίο «Επαρχία Βιάννου 1940-1945» του Γεωργ. Χρηστάκη που γίνεται εκτενής παρουσίαση, ιστορίες Ι. Μουρέλλου, Γ. Κάββου κτλ. Στο βιβλίο «Ευρετήριο Πολεμικών γεγονότων του Ελληνικού Εθνούς», Αθήνα 1989, της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στην σελίδα 482 για την 3-9-1942 αναφέρεται:«Εκτελείται στην Αγιά Χανίων από τους Γερμανούς, αφού βασανίστηκε φρικτά στις φυλακές Αγιάς, για την αντιστασιακή του δράση, ο Ταγματάρχης Πολεμικής Διαθεσιμότητας Ραυτόπουλος Αλέξανδρος, από την Ανω Βιάννο Ηρακλείου Κρήτης. Αυτός υπήρξε αρχηγός της οργανώσεως «Κρητική Επαναστατική Εθνική Επιτροπή Ραυτοπούλου», πρώτης αντιστασιακής οργανώσεως μετά την κατάληψη της Κρήτης με την έγκριση του Αγγλικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.»Αλλά και ο Ε. Πετράκης, διευθυντής του «Λυκείου Κοραής» στο Ηράκλειο, στο βιβλίο του «Η Εθνική Οργάνωσις Κρήτης (ΕΟΚ) τμήμα Ηρακλείου κατά την γερμανικήν κατοχήν», στις σελίδες 8-10 αναφέρει μεταξύ των άλλων:«Πρώτη τοιαύτη σοβαρά εθνική οργάνωσις είναι ασφαλώς η υπο τον γεναίον εν τιμητική αποστρατεία Ταγματάρχην Αλέ¬ξανδρον Ραπτόπουλον και τον αξιωματικόν του πολεμικού ναυτικού Φάκαρον, ως σύνδεσμον μετά της εν Αιγύπτω Ελληνικής Κυβερνήσεως.»
13 )της 2-3-45, που δημοσιεύεται σε βιβλίο του Νικ. Κοκκονά για την Βρεττανική έκθεση, στις σελίδες 208-209
14) Στην σελίδα 184-185 του βιβλίου «Ο Εφεδροπατέρας »του Α. Νενεδάκη (Επειδή στο βιβλίο αυτό υπάρχουν δύο αριθμήσεις αναφερόμαστε στις δεύτερες 184-185 σελίδες)
15)Με μερικούς από τους άνδρες αυτούς συνεργαζόταν από προηγούμενα στους τομείς που παραπάνω αναφέρθηκε.
16)Το πρωτότυπο υπάρχει στην συλλογή οικ. Μπασιά.
17) Βλέπε αρχείο Νικ. Σκουλά τόμος «Αντίγραφα ιστορικών εγγράφων..», σελ. 39, βιβλίο Ν. Κοκκονά «Κρήτη 1941-1945 Αντίσταση συμμαχικές αποστολές η Βρετανική έκθεση» σελ. 210, βιβλίο Νάθενα «Άγνωστοι πτυχαί της εθνικής αντιστάσεως 1941-1945», σελίδα 270 κτλ
18)Σχετικά με τον Μανώλη Μπασιά βλέπε ιστορία Ι. Μουρέλλου, έκδοση 1950, σελίδα 645, σε αρχείο Νικ. Σκουλά στο ΙΑΚ, 1ος τόμος εγγράφων, υποφάκελλος 18, έκθεση Χαρ. Πολυχρονίδη της 17-9-1962, έκθεση Εμμ. Μπασιά, αρχείο Νικ. Σκουλά σε ΙΑΚ, τόμος «Αντίγραφα ιστορικών εγγράφων...», σελίδα 253, αλλά και πλήθος αναφορές που υπάρχουν στο αρχείο του Νικ. Σκουλά σε έγγραφα του αρχείου του. Ο Μαν. Μπασιάς είχε πλούσια δράση και κατά την τελευταία επανάσταση των κρητικών εναντίων των τούρκων 1896-1897 κατά την οποία μάλιστα κατέγραψε σε ημερολόγιο τα περιστατικά που συνέβησαν κατά την πολιορκία της Κανδάνου. Επίσης και κατά την επανάσταση του Θερίσου έλαβε ενεργό μέρος εξελέγη δε τότε πληρεξούσιος στην επαναστατική συνέλευση των Κρητών όπως προκύπτει από σχετικό εκλογητήριο έγγραφο που διασώθηκε (ΙΑΚ). Σύμφωνα με την εφημερίδα των επαναστατών «Θέρισο» της 8-8-1905 έδωσε τις υπηρεσίες του και στο τελωνείο Παλαιοχώρας που είχε καταληφθεί από τους επαναστάτες.
19) στην σελίδα 271
20)Η επιστολή του Φίλντιγκ βρίσκεται στην συλλογή οικ. Μπασιά.
21)Για την αναγνώριση του σώματος του Κ. Μπασιά από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής βλέπε βιβλίο Ν. Κοκόνα «Κρήτη 1941-1945 αντίσταση συμμαχικές αποστολές» Η Βρετανική έκθεση, σελίδα 99, ψήφισμα 9 αρχηγών και οπλαρχηγών της αντίστασης κτλ.
22) Για τον εφοδιασμό του σώματος του Κ. Μπασιά με πολεμικό υλικό βλέπε σημειώσεις Π. Γεωργιακάκη σελίδα 79, βιβλίο του Ν. Κοκόνα «Κρήτη 1941-1945 αντίσταση συμμαχικές αποστολές» Η Βρετανική έκθεση, σελίδα 98, βιβλίο Γ. Ψυχουντάκη «Ο Κρητικός μαντατοφόρος» σελίδα 283, μαρτυρίες ανταρτών και κατοίκων της περιοχής που υπάρχουν στην συλλογή οικ. Μπασιά κ.τ.λ
23)Σχετικά στοιχεία (έγγραφα) που αφορούν την κατασκοπεία του εχθρού υπάρχουν στην συλλογή οικ. Μπασιά
24)Σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του εχθρού βλέπε βιβλίο Ν. Κοκόνα «Κρήτη 1941-1945 αντίσταση συμμαχικές αποστολές» Η Βρετανική έκθεση, σελίδες 157-158, έκθεση του στελέχους της ΕΟΚ Γ. Ξενάκη, έκθεση του διοικητή του τάγματος Σελίνου Ι. Μαρκετάκη, έκθεση του αρχηγού Μυστικών υπηρεσιών Ηρακλείου Γ. Δουνδουλάκη, σημειώσεις του Π. Γεωργιακάκη σελίδες 60-61, κτλ
25) Σχετικά είναι έγγραφα της εποχής εκείνης Άγγλων και Ελλήνων αξιωματικών του φυλακίου, που έχουν διασωθεί και υπάρχουν στην συλλογή οικ. Μπασιά
26)Βλέπε «Σελινιώτικα Νέα» της 5-10-2000, άρθρο του Λ. Μπασιά.
27) Σχετικά έγγραφα βρίσκονται στην συλλογή οικ. Μπασιά
28) Βλέπε επιστολή του στρατηγού Νικ. Παπαδάκη που δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Κήρυξ» της 13 και 14-10-1951
29) Βλέπε αρχείο Νικ. Σκουλά τόμος «Αντίγραφα ιστορικών εγγράφων...», σελίδα 1130 αλλά και πλήθος στοιχεία στην συλλογή οικ. Μπασιά.
30)Σχετικά αναφέρει διαταγή του Συντάγματος της ΕΟΚ που υπάρχει στην συλλογή οικ. Μπασιά
31)Λεπτομέρειες για τα γεγονότα που συνέβησαν στην μάχη της 15-10-1944 από τις δυνάμεις κυρίως της ΕΟΚ, καθώς και η αναφερθείσα προηγούμενα ημερήσια διαταγή του στρατηγού Νικ. Παπαδάκη, υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, στο αρχείο του Νικολάου Σκουλά στον τόμο «Αντίγραφα ιστορικών εγγράφων...», στις σελίδες 380 και μετά.
32)Ο Μανώλης Νικολούδης σε πιστοποιητικό του, με ημερομηνία 10-4-1945, που υπάρχει στην συλλογή οικ. Μπασιά αναφέρει: «Πιστοποιώ ότι ο εκ του χωρίου Μονής της επαρχίας Σελίνου του Νομού Χανίων, Μπασιάς Κωνσταντίνος του Νικολάου, πρώην αρχιφύλαξ των Φυλακών Αγυιάς, υπηρετεί ως Αρχηγός Τμήματος Ανταρτών εις το υπ' εμέ Συγκρότημα. Ο ειρημένος από τας αρχάς του έτους 1942 εγκατέλειψε την εν ταις Φυλακαίς Αγυιάς θέσιν του, μη ανεχόμενος τας πιέσεις των Γερμανών και εξελθών αμέσως εις την Επαρχίαν του καταρτίσας Σώμα Ανταρτικόν….»
33)Βλέπε ιστορία Γ. Κάββου σελίδα 511, Ν. Κοκόνα «Κρήτη 1941-1945 αντίσταση συμμαχικές αποστολές» Η Βρετανική έκθεση, σελίδα 17 (προλεγόμενα από Πάτρικ Λή Φέρμορ)
34)Τα υπόλοιπα 5 στρέμματα, σύμφωνα με το δωρητήριο συμβόλαιο,  τα δώρησε ο συγχωριανός του Ματθαίος Κοσμαδάκης
35) στο βιβλίο «Η μάχη της Κρήτης», έκδοση 1946, στην σελίδα 475 και μετά .
36) Στην σελίδα 95 της ιστορίας του με τίτλο «Γερμανο-ιταλική κατοχή και αντίσταση Κρήτης 1941-1945»
37)στην ιστορία του Ι. Μουρέλου, έκδοση 1950 στις σελίδες 610-611
38)Βλέπε ιστορία Ι. Μουρέλου , έκδοση 1950, σελίδα 691
39)στην ιστορία του Ι. Μουρέλου, έκδοση 1950 στις σελίδες 610-611
40)Υπάρχει στο αρχείο Οικ. Μπασιά
41)Βλέπε αρχείο Οικ. Μπασιά
42)Συγκεκριμένα στην σελίδα 729 της ιστορίας του Ι. Μουρέλλου «Η μάχη της Κρήτης», έκδοση δεύτερη 1950, (αλλά και στην σελίδα 597 της έκδοσης 1946).
43)Η έκθεση για την μάχη στον Φουρνέ του Ταγματάρχη Βελεγρή υπάρχει στο ΙΑΚ, αρχείο Ν. Σκουλά, τόμος "Αντίγραφα ιστορικών εγγράφων". Βλέπε επίσης δημοσιεύματα σε εφημερίδες "Χανιώτικα Νέα" στις ημερομηνίες 15-10-1995 και 19-11-1995 και "Κήρυξ" στις ίδιες ημερομηνίες.


Χρησιμοποιήθηκε για την συγγραφή των αναφερομένων για Κωστ. Μπασιά (αριθμ. 20): Αρθρο του Θ. Χατζηπαντελή με θέμα «Κωνσταντίνος Ν. Μπασιάς», ιστορίες Ι. Μουρέλου, Γ. Κάββου, δημοσιεύματα σε εφημερίδες, έγγραφα που υπάρχουν στοΙΑΚ, έγγραφα από συλλογή οικ. Μπασιά, εκθέσεις και αφηγήσεις αγωνιστών κτλ.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ